سرقت عبارت است از ربودن مال متعلّق به دیگری. در قانون مجازات اسلامی، سرقت به دو نوع حدّی و تعزیری تقسیم میشود. سرقت حدّی نوعی از سرقت است که ویژگیها و ضوابط و مجازات آن را قرآن و روایات فقهی ما مشخّص کردهاند و برای تحقق آن لازم است که ۱۴ شرط بهطور توأم وجود داشته باشد(ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی). مجازات چنین سرقتی برای بار اول عبارت است از قطع چهار انگشت دست راست سارق(ماده ۲۷۸قانون مجازات اسلامی). اگر حتی یکی از شروط ۱۴گانه وجود نداشته باشد، سرقت از نوع حدّی نبوده و امکان اجرای مجازات قطع دست وجود ندارد. دراینحالت، سرقت از نوع تعزیری است و مجازات آن بسته به نوع سرقت، متفاوت خواهد بود. در این نوشتار به بررسی صورتهای مختلف جرم سرقت میپردازیم.
۱. سرقت دارای ۵ شرط:
اولین و شدیدترین نوع سرقت از حیث مجازات، پس از سرقت حدّی عبارت است از سرقتی که در ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده است. مطابق این ماده «هرگاه سرقت جامع شرایط سرقت حدّی نباشد، ولی دارای تمام ۵ شرط ذیل باشد، مرتکب به تحمّل حبس از ۵ تا ۲۰ سال و تا ۷۴ ضربه شلاّق محکوم میگردد:
الف) سرقت در شب واقع شده باشد(منظور از شب، بازه زمانی غروب آفتاب تا طلوع خورشید است. یعنی زمانی که هوا تاریک است).
ب) سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
ج) یک یا چند نفر از آنان حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشند(خواه از سلاح خود در عملّیات سرقت استفاده کرده باشند، خواه نه. و خواه سلاحشان فشنگ داشته باشد یا نه. البته سلاح باید واقعی و غیرتقلّبی باشد).
د) سارق یا سارقین از دیوار بالا رفته یا حرز(یعنی مکانی که مال دزدیدهشده معمولاً در آنجا نگهداری میشود) را شکسته یا کلید ساختگی به کار برده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا برخلاف حقیقت خود را مأمور دولت قلمداد کرده یا در جایی که محل سکنا یا مهیّا برای سکنا یا توابع آن است، سرقت کرده باشند.
ه) در ضمنِ سرقت، کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
طبق تبصره این ماده، منظور از سلاح عبارت است از: ۱) انواع اسلحه گرم از قبیل تفنگ و نارنجک، ۲) انواع اسلحه سرد از قبیل قمه، شمشیر، کارد، چاقو و پنجه بوکس، ۳) انواع اسلحه سرد جنگی از قبیل کاردهای سنگری متداول در نیروهای مسلّح یا مشابه آنها و سرنیزههای قابل نصب بر روی تفنگ، ۴) انواع اسلحه شکاری شامل تفنگهای ساچمهزنی، تفنگهای مخصوص بیهوشکردن جانداران و تفنگهای ویژه شکار حیوانات آبزی.
بنابراین، اشیاء و وسایلی مانند چوبدستی، قلوهسنگ، اسید، سرنگ، اسپری فلفل و نظایر آنها عرفاً سلاح محسوب نمیشوند.
۲. سرقت مسلّحانه گروهی و شبانه(سرقت دارای ۳ شرط):
مطابق ماده ۶۵۴ قانون تعزیرات «هرگاه سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و لااقل یک نفر از آنان حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد، مجازات مرتکب یا مرتکبان، حبس از ۵ تا ۱۵ سال و شلاّق تا ۷۴ ضربه میباشد».
نکاتی که در خصوص سلاح در توضیح سرقت نوع قبل گفته شد، در اینجا نیز وجود دارد؛ به علاوه آنکه اگر سارق خود را به سلاحی که در محل مورد سرقت وجود دارد مسلّح کند، باز هم سرقت، مسلّحانه خواهد بود.