سرقت عبارت است از ربودن مال متعلّق به دیگری. در قانون مجازات اسلامی، سرقت به دو نوع حدّی و تعزیری تقسیم میشود. سرقت حدّی نوعی از سرقت است که ویژگیها و ضوابط و مجازات آن را قرآن و روایات فقهی ما مشخّص کردهاند و برای تحقق آن لازم است که ۱۴ شرط بهطور توأم وجود داشته باشد(ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی). مجازات چنین سرقتی برای بار اول عبارت است از قطع چهار انگشت دست راست سارق(ماده ۲۷۸قانون مجازات اسلامی). اگر حتی یکی از شروط ۱۴گانه وجود نداشته باشد، سرقت از نوع حدّی نبوده و امکان اجرای مجازات قطع دست وجود ندارد. دراینحالت، سرقت از نوع تعزیری است و مجازات آن بسته به نوع سرقت، متفاوت خواهد بود. در این نوشتار به ادامه بررسی صورتهای مختلف جرم سرقت میپردازیم.
۳. سرقت صرفاً مسلّحانه یا صرفاً همراه با آزار(سرقت دارای ۱ شرط):
مطابق ماده ۶۵۲ قانون مجازات «هرگاه سرقت، همراه آزار باشد و یا سارق، مسلّح باشد به حبس از ۳ ماه تا ۱۰ سال و شلاّق تا ۷۴ ضربه محکوم میشود و اگر جراحتی نیز واقع شده باشد، علاوهبر مجازاتِ واردکردن جراحت، به حداکثر حبس و شلاّق مذکور در این ماده محکوم میگردد».
شدّت آزار در تحقّق این نوع سرقت مهم نیست. از طرفی تهدیدکردن صاحب مال به هر وسیلهای نیز نوعی آزار روحی وی تلقّی میشود و سرقت را به سرقت همراه با آزار تبدیل میکند. علاوهبراین، لازم نیست آزار یا تهدید فقط نسبت به صاحب مال باشد، بلکه اگر سارق فرزند یا همسر یا مستخدم صاحب مال را نیز مورد آزار یا تهدید قرار دهد، سرقت وی از نوع سرقت توأم با آزار خواهد بود. همچنین، آزاررساندن یا تهدیدکردن توسط یکی از سارقین، ظاهراً سرقت کلّ افراد شرکتکننده در سرقت را سرقت همراه آزار میکند؛ منتها ملاک همراه آزاربودن سرقت، از زمانی است که عملیّات سرقت شروع میشود تا زمانی که سرقت خاتمه مییابد و آزار پس از سرقت، مشمول این ماده نیست.
نکته آخر اینکه اگر سارق از طرف یکی از افراد حاضر در محل مورد حمله و ضربوشتم قرار گیرد و برای دفاع از جان خود، به کسی صدمه و آزاری برساند، این سرقت، سرقت همراه آزار نخواهد بود.
۴. راهزنی:
راهزنی یا به اصطلاح قطع طریق، نوع خاصی از سرقت است که در آن سارقان معمولاً بیش از یک نفر بوده و در کمین نشسته تا فردی از مکان مورد نظر آنها عبور کند؛ سپس جلوی وی را گرفته و با تهدید و خشونت، مالی را از وی طلب میکنند. مطابق ماده ۶۵۳ قانون مجازات «هرکس در راهها و شوارع به نحوی از انحا مرتکب راهزنی شود، به ۳ تا ۱۵ سال حبس و شلاّق تا ۷۴ ضربه محکوم میشود»
۵. کیفزنی یا جیببُری:
در این نوع از سرقت، مالی که دزدیده میشود، همراه قربانی است. سارق، در لحظهای که قربانی توجه کافی ندارد، مالی را بهطور مخفیانه از جیب یا کیف وی میرباید. این نوع از سرقت در اتوبوسها و متروها و مکانهای شلوغ، بسیار شایع بوده و مجازات آن بنا به ماده ۶۵۷ قانون تعزیرات، حبس از ۱ تا ۵ سال و شلاّق تا ۷۴ ضربه خواهد بود.