اکثریت وزرای عضو شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران درجلسه مورخ 31/5/1373 باتوجه به اختیار تفویضی هیات وزیران ( موضوع تصویب نامه شماره 16632/ت /30هـ مورخ 13/2/1373 ) به استناد ماده ( 18 ) قانون ” چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران ” ـ مصوب 1372 ـ ” آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی درمناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران ” را به شرح زیر تصویب نمودند :
آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی درمناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران “
مصوب 1373,05,31
ماده 1 ـ دراین آیین نامه واژه های زیر به جای عبارت های مشروح مربوط به کار می روند :
آیین نامه : آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی درمناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران .
سازمان : سازمان هریک از مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران .
منطقه : هریک از مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران .
بانک مرکزی : بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران .
بانک : بانک ها و شعب بانک هایی که دارای اجازه فعالیت درمنطقه می باشند .
شعبه : شعبه بانک در منطقه واحدی از یک بانک داخلی یاخارجی ( بانک مادر ) است که طبق اساسنامه بانک مادر و درچهارچوب قوانین و مقررات منطقه به عملیات مجاز بانکی مبادرت می ورزد.
موسسه : موسسه اعتباری غیربانکی است که طبق مقررات این آیین نامه در منطقه تاسیس می شود و فعالیت می کند .
بانکداری برون مرزی : انجام انواع عملیات بانکی ، صرفا” با پولهای خارجی .
شورای عالی : شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران .
فصل دوم ـ شرایط تاسیس بانک ها و موسسات اعتباری
ماده 2 ـ استفاده از نام بانک و نام موسسه درمنطقه تنها با رعایت مفاد این آیین نامه امکان پذیر می باشد.
تبصره بانک هایی که مجوز فعالیت بانکداری برون مرزی را دریافت می کنند ،مکلفند واژه ” برون مرزی ” را همراه نام بانک به کارببرند.
الف ـ تاسیس بانک ایرانی و تاسیس و افتتاح شعب بانک ها و موسسات اعم از ایرانی یاخارجی موکول به پیشنهاد سازمان و تصویب بانک مرکزی است .
تبصره بانک ها و موسسات منطقه مجاز به تاسیس شعبه ، باجه و دفتر نمایندگی بدون کسب مجوز از بانک مرکزی نمی باشند.
ب ـ بانک هایی که درنظر دارند به فعالیت بانکداری برون مرزی مبادرت کنند باید به پیشنهاد سازمان و تصویب بانک مرکزی برای انجام فعالیت یادشده مجوز خاص دریافت کنند .
ج ـ تاسیس صرافی ها با گرفتن مجوز از سازمان امکان پذیر است .
ماده 4 ـ اساسنامه بانک ها و موسسات و هرگونه تغییر درآنها باید به تایید سازمان و تصویب نهایی بانک مرکزی برسد.
ماده 5 ـ ثبت بانکها و موسسات درمنطقه منوط به صدور مجوز موضوع ماده ( 3 ) آیین نامه می باشد . مرجع ثبت درمنطقه مکلف است قبل از ثبت بانک ها و موسسات مجوز مزبور را مطالبه کند.
ماده 6 ـ شعب بانک هایی که پیش از تصویب این آیین نامه درمنطقه ایجاد شده اند ، مکلفند حداکثر ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این آیین نامه شرایط خود را با مفاد این آیین نامه منطبق کنند.
ماده 7 ـ تاسیس بانک تنها به صورت شرکت سهامی عام با سهام بانام و تاسیس موسسه به صورت شرکت سهامی عام یا خاص و با سهام با نام طبق مقررات مندرج درلایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت ـ مصوب 1347 ـ و به صورت زیر امکان پذیر است :
الف ـ بانک هایی که بیش از شصت درصد ( 60% ) سرمایه آنها متعلق به بانک ها یا سازمان های دولتی ایرانی باشد.
ب ـ موسساتی که بیش از شصت درصد ( 60% ) سرمایه آنها متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی باشد.
ماده 8 ـ حداقل سرمایه : آورده یا دستمایه بانک ها و موسسات منطقه مذکور در ماده ( 7 ) آیین نامه به شرح زیر تعیین می شود :
1 ـ 8 ـ بانک های داخلی : حداقل 15 میلیارد ریال که 35% آن باید به صورت نقد نزد یکی از بانک ها درمنطقه تودیع شود. بقیه سرمایه باید تعهد شده و حداکثر ظرف 3 سال پرداخت شود.
2 ـ 8 ـ موسسات داخلی : حداقل 5 میلیارد ریال که 35% آن باید به صورت نقد نزد یکی از بانک ها درمنطقه تودیع شود. بقیه سرمایه باید تعهد شده وحداکثر طرف 3 سال پرداخت شود.
3 ـ 8 ـ شعب بانک های داخلی : به تشخیص بانک مادر و متناسب با نیازهای منطقه .
4 ـ 8 ـ شعب بانک های خارجی : حداقل 5 میلیون دلار ،که همة آن پرداخت شده باشد.
5 ـ 8 ـ موسسات خارجی : حداقل 5 میلیون دلار ،که همة آن پرداخت شده باشد .
ماده 9 ـ بانک ها و موسسات تاسیس شده درهرمنطقه تنها مجاز به افتتاح شعبه درمناطق آزاد و کشورهای خارجی می باشند.
ماده 10 ـ بانک ها و موسسات پس از گرفتن مجوز تاسیس ( موضوع ماده 3 آیین نامه ) وثبت درواحد ثبت منطقه با رعایت مفاد این آیین نامه و ارائه مدارک مشروح زیر به سازمان ، می توانند فعالیت خود را شروع کنند.
ـ آگهی ثبت درروزنامه رسمی .
ـ یک نسخه اساسنامه ثبت شده .
ـ اعلام نشانی محل استقرار دفتر مرکزی .
ماده 11 ـ ضوابط و سیاست های پولی و اعتباری منطقه به ترتیب زیر خواهد بود :
الف ـ ضوابط
1 ـ کلیه بانک ها و موسسات و شعب آنها که مجوز فعالیت در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی را دریافت داشته و به فعالیت دراین مناطق اشتغال دارند ، مشمول مقررات این آیین نامه می باشند.
2 ـ نقل و انتقال ریال بین منطقه و سرزمین اصلی توسط اشخاص حقیقی و حقوق تنها ازطریق سیستم بانکی مجاز است ، به استثنای مواردی که بانک مرکزی برای آنها ترتیبات دیگری مقرر کرده باشد. بانک مرکزی سقف انتقال ریال برای هرمنطقه را برمبنای پیشنهاد منطقه برای زمینه های توسعه ، سرمایه گذاری و توریسم مشخص می کند.
3 ـ دریافت هرنوع سپرده ریالی توسط بانک ها و موسسات منطقه از اشخاص مقیم در سرزمین اصلی ممنوع است .
4 ـ اعطای هرنوع تسهیلات ریالی توسط بانک ها و موسسات منطقه به اشخاص مقیم در خارج از مناطق آزاد ممنوع است .
5 ـ بانک ها و موسسات مکلفند بر مصرف و واریز تسهیلات اعتباری ریالی نظارت کنند.
6 ـ نقل و انتقال وجوه ریالی و معاملات بین بانکی ریالی میان بانک ها و موسسات فعال در سرزمین اصلی و بانک ها و موسسات مناطق با کسب مجوز از بانک مرکزی ، مجاز است .
7 ـ سپرده قانونی درقبال انواع سپرده های ارزی نیز باید با همان ارز سپرده شده تودیع شود.
ب ـ سیاست ها
بانک مرکزی ضمن تدوین سیاست های پولی و اعتباری کشور برای بانک ها و موسسات منطقه ترتیبات ویژه ای رادرنظر خواهد گرفت که موجبات تسهیل درامر سرمایه گذاری دراین مناطق وحفظ موقعیت رقابتی آنها درمقابل مناطق آزاد دیگر کشورها فراهم آید.
ماده 12 ـ اعطای تسهیلات ریالی بانک ها و موسسات منطقه تنها به اشخاص حقیقی یا حقوقی که محل زندگی یا فعالیت اقتصادی آنها درمنطقه می باشد با رعایت ترتیبات مقرر در ماده ( 11 ) آیین نامه مجاز می باشد .
تبصره بانک های فعال در سرزمین اصلی مکلفند تسهیلات سوبسیددار مسکن و تسهیلات قرض الحسنه فردی که به موجب قوانین و مقررات جاری کشور به اتباع کشور تعلق می گیرد را ازطریق شعب این بانک ها درمنطقه دراختیار اشخاص حقیقی و شرکت های تعاونی مقیم درمناطق نیز قراردهند. بانک های مناطق ( به استثنای بانک های برون مرزی ) مکلفند تقاضا برای استفاده از این گونه تسهیلات رابه بانک مرکزی منعکس کنند. بانک مرکزی سهمیه هربانک را تعیین و به بانک مربوط ابلاغ خواهد کرد.
ماده 13 ـ بانک های موضوع بند ( ب ) ماده ( 3 ) آیین نامه مجاز به دریافت سپرده و اعطای تسهیلات اعتباری به ریال نمی باشند.
ماده 14 ـ ضوابط عملیات و معاملات ارزی بانک ها و موسسات منطقه به ترتیب زیر خواهد بود:
الف ـ نظام ارزی مناطق آزاد نظام شناور است . برابری ریال ایران با اسعار مختلف طبق شرایط بازار آزاد و براساس عرضه و تقاضا تعیین می شود.
ب ـ ورود ارز به هرشکل از منطقه به سرزمین اصلی آزاد است .
ج ـ خروج ارز به هر شکل از سرزمین اصلی به منطقه ممنوع است .
د ـ نقل و انتقال ارز به هرشکل بین مناطق و سایرکشورها آزاد است .
هـ ـ بانک ها و موسسات می توانند با رعایت مفاد آیین نامه و دستورالعمل های آن و در چهارچوب اصول و مقررات پذیرفته شده بانکداری بین المللی به عملیات و ارائه خدمات ارزی ازقبیل موارد زیر مبادرت کنند:
1 ـ هـ ـ برقراری روابط کارگزاری با سایر بانک ها.
2 ـ هـ ـ انجام کلیه امور مربوط به اعتبار اسنادی ، بروات وصولی ، ضمانتنامه ارزی و حواله های ارزی .
3 ـ هـ ـ دریافت انواع سپرده های ارزی که بانک ها وموسسات مناطق دریافت می کنند باید به یکی از ارزهای معتبر بین المللی که فهرست آنها توسط بانک مرکزی اعلام می شود باشد.
4 ـ هـ ـ خرید و فروش ارز به هر شکل .
5 ـ هـ ـ انتشار و خرید و فروش اوراق قرضه ، مشارکت و سرمایه گذاری با تایید بانک مرکزی .
6 ـ هـ ـ انجام معاملات طلا و نقره .
7 ـ هـ ـ دریافت انواع تسهیلات اعتباری .
8 ـ هـ ـ اعطای انواع تسهیلات اعتباری .
و ـ کارمزد عملیات بانکی ، نرخ های خرید و فروش ارز ، سود سپرده های مختلف همچنین سود تسهیلات اعطایی براساس شرایط بازار آزاد تعیین می شود.
ز ـ صرافی ها تنها مجاز به خرید و فروش ارز به هرشکل می باشند.
ح ـ نقل و انتقال وجوه اعم از ارزی یا ریالی توسط صرافی ها باید تنها ازطریق بانک ها و موسسات منطقه انجام شود.
ماده 15 ـ بانکها وموسسات تاسیس شده درمنطقه مجاز به افزایش سرمایه ازمحل تجدید ارزیابی دارایی های خود نمی باشند .
ماده 16 ـ بانکها وموسسات منطقه همواره باید بخشی از سپرده های خود را به میزانی که بانک مرکزی تعیین می کند به عنوان سپرده قانونی نزد بانک مرکزی تودیع کنند میزان سپرده های قانونی می تواند برحسب نوع سپرده وحدود فعالیت بانکها وموسسات متفاوت باشد ولی درهرحال میزان آن نباید از بیست درصد ( %20 ) سپرده ها تجاوز کند .
ماده 17 ـ بانکها وموسسات منطقه باید بخشی از سود ویژه سالانه خود را به صورت اندوخته قانونی نگهداری کنند میزان این اندوخته حداقل پانزده درصد ( %15 ) وحداکثر بیست درصد ( %20 ) سود ویژه خواهد بود . ایجاد این اندوخته پس ازآنکه مبلغ آن به میزان سرمایه بالغ شد ، اختیاری است .
ماده 18 ـ همه دارایی ها وبدهی های ارزی بانکها وموسسات موضوع بند ( الف ) ماده ( 3 ) آیین نامه باید برمبنای نرخ ارز مربوط در پایان هر دوره مالی تسعیر شود . مابه التفاوت حاصل از تسعیر دارایی ها و بدهی های با سررسید بیش از یک سال از زمان تسعیر قابل انتقال به حساب سود و زیان نمی باشد .
ماده 19 ـ بانکها وموسسات منطقه مجاز به قبول سهام خود به عنوان وثیقه تسهیلات اعطایی نمی باشند .
ماده 20 ـ بانکها وموسسات منطقه به منظور تجهیز منابع مالی می توانند به انتشار اوراق قرضه ، اوراق مشارکت واوراق سرمایه گذاری مبادرت کنند . ضوابط انتشار این اوراق به تصویب بانک مرکزی خواهد رسید .
ماده 21 ـ بانک ها وموسسات منطقه مجاز به انجام عملیات زیر نمی باشند :
الف ـ خرید وفروش کالا راسأ توسط بانک ها وموسسات منطقه به منظور تجارت به استثنای طلا ونقره .
ب ـ معاملات غیرمنقول جز برای بانک ها وموسساتی که هدف اصلی آنها انجام معاملات غیرمنقول است بیش از سقف مصوب بانک مرکزی .
ج ـ خرید سهام ومشارکت درسرمایه یک یا چند شرکت یا خرید اوراق بهادار به حساب خود به میزانی بیش از سقف مصوب بانک مرکزی .
د ـ اعطای تسهیلات اعتباری به مدیرعامل واعضای هیات مدیره وشرکت هایی که درآن ذی نفع هستند بیش از سقف مصوب بانک مرکزی .
هـ ـ اعطای تسهیلات اعتباری به اعضای هیات مدیره ومدیران سازمان واعضای ارکان وروسای ادارات وبازرسان بانک مرکزی مگر با رعایت مقررات خاصی که به همین منظور به تصویب بانک مرکزی می رسد.
و ـ انتشار اوراق دیداری در وجه حامل .
دستورالعمل اجرایی این ماده همانند دستورالعمل های مربوط دربانک ها وموسسات سرزمین اصلی می باشد .
ماده 22 ـ درصورتی که سرمایه بانک یا موسسه ای درمنطقه براثر زیان های وارد شده از حداقل مقرر درماده ( 8 ) آیین نامه کمتر شود باید حداکثر ظرف شش ماه سرمایه خود را تکمیل کند .
ماده 23 ـ درمواردی که دراجرای این آیین نامه بین دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد وبانک مرکزی اختلاف نظر به وجود آید تصمیمات کمیسیون وزرای شورای عالی مناطق آزاد قطعیت دارد .
فصل چهارم ـ مقررات مربوط به نظارت بر عملیات بانک ها وموسسات منطقه .
ماده 24 ـ بانک مرکزی می تواند با استفاده از طرق وابزارهای زیر درنحوه فعالیت بانک ها وموسسات ( به استثنای بانک ها وموسسات موضوع بند ( ب ) ماده ( 3 ) آیین نامه ) درمنطقه نظارت کند :
الف ـ تعیین نسبت دارایی های آنی یا جاری بانک ها وموسسات منطقه به کل دارایی ها به انواع بدهی ها، برحسب نوع یا نحوه فعالیت آنها .
ب ـ تعیین حداکثر مجموع سرمایه واندوخته ها ی هر بانک یا موسسه به انواع دارایی ها یا بدهی ها .
د ـ تعیین حداکثر تعهدات هر بانک یا موسسه ناشی از افتتاح اعتبار اسنادی ، صدور ضمانت نامه یا ظهر نویسی نسبت به جمع سرمایه و اندوخته ها وسایر منابع برحسب نوع ومیزان وثیقه .
هـ ـ تعیین شرایط ومقررات مربوط به افتتاح انواع حساب های سپرده .
و ـ تعیین شرایط کلی دریافت وام واعتبار .
ز ـ تعیین شرایط استهلاک دارایی های منقول و غیرمنقول همچنین هزینه های تاسیس .
ح ـ تعیین سرفصل حساب ها ونحوه حسابداری وتنظیم صورت های مالی .
تبصره چگونگی اجرای این ماده مطابق دستورالعمل پیوست باعنوان ” دستورالعمل چگونگی اجرای ماده ( 24 ) آیین نامه اجرایی عملیات پولی وبانکی درمناطق آزاد خواهد بود .
ماده 25ـ بانک ها وموسسات موضوع بند ( ب ) ماده ( 3 ) آیین نامه از شمول ماده ( 24 ) آیین نامه مستثنی بوده وتابع دستورالعمل پیوست با عنوان ” دستور العمل چگونگی اجرای ماده ( 25 ) آیین نامه اجرایی عملیات پولی وبانکی درمناطق آزاد ” خواهند بود .
ماده 26 ـ انتصاب مدیرعامل واعضای هیات مدیره بانک ها وموسسات منطقه باید با نظر مشورتی بانک مرکزی صورت پذیرد .
ماده 27 ـ هربانک یا موسسه درمنطقه بابت خساراتی که در اثر عملیات آن متوجه مشتریان می شود مسؤول ومتعهد جبران خسارات وارد شده می باشد .
مدیرعامل واعضای هیات مدیره هر بانک یا موسسه درمنطقه نیز در مقابل صاحبان سهام ومشتریان مسوول خسارتی می باشند که درنتیجه تخلف هریک از آنان از این مقررات یا اساسنامه خود به صاحبان سهام یا مشتریان وارد می شود .
ماده 28 ـ تراز نامه وحساب سود و زیان بانک ها وموسسات منطقه باید ازطرف حسابرسان مستقل ومورد تایید سازمان گواهی شده باشد . این حسابرسان علاوه بر رعایت ضوابط واستانداردهای حرفه ای حسابرسی ، درمورد نحوه اجرای مقررات این آیین نامه نیز رسیدگی واظهار نظر خواهند بود .
ماده 29 ـ مدت و روش نگهداری اوراق ، اسناد ودفاتر بانک ها و موسسات به صورت عین همچنین روش تبدیل آنها به عکس یا فیلم یا مانند آن ، به موجب آیین نامه هایی که به تصویب بانک مرکزی خواهد رسید تعیین خواهد شد .
این قبیل عکس ها وفیلم ها و نظایر آن در دادگاهها پس از گذشتن مدت های مقرر درآیین نامه حکم اصول اسناد را خواهند داشت .
ماده 30 ـ ساعت کار بانک ها وموسسات از طرف سازمان تعیین می شود .
ماده 31 ـ بانک ها وموسسات منطقه مکلفند اطلاعات وآمار مورد درخواست بانک مرکزی را دراختیار آن بانک قرار دهند وبا بازرسان اعزامی بانک مرکزی برای انجام رسیدگی های لازم همکاری کنند . اطلاعات مزبور محرمانه تلقی شده وجزئیات آن منتشر نخواهد شد .
ماده 32 ـ بانک ها وموسسات منطقه مجاز به افشای اطلاعات مشتریان خود نمی باشند مگر به موجب قانون .
ماده 33 ـ به منظور تسهیل در مبادله چک ها واسناد بانکی ، اتاق پایاپای اسناد بانکی توسط بانک ها وموسسات فعال در منطقه تاسیس می شود که هزینه عملیاتی آن از طرف بانک ها وموسسات یاد شده تامین می شود .
فصل ششم ـ مقررات کیفری وانتظامی
ماده 34 ـ تخلف بانک یا موسسه ازمقررات این آیین نامه ، دستورها وبخشنامه های صادر شده توسط بانک مرکزی درچهارچوب این آیین نامه ونحوه رسیدگی به آن وتعیین مجازات به ترتیب مقرر درماده های ( 42،43و44 ) قانون پولی وبانکی کشور ـ مصوب 1351 ـ خواهد بود .
فصل هفتم ـ شرایط انحلال و ورشکستگی بانک یا موسسه درمنطقه
ماده 35 ـ ترتیب انحلال و ورشکستگی بانک ها وموسسات موضوع بند ( الف ) ماده ( 3 ) آیین نامه مطابق ماده ( 39 ) قانون پولی وبانکی کشور ـ مصوب 1351 ـ خواهد بود.
ماده 36 ـ توقف یا ورشکستگی بانک یا موسسه توسط بانک مرکزی به دادگاه صلاحیت دار اعلام می شود و دادگاه باتوجه به نظرات اعلام شده ودلایل موجود درپرونده تصمیم مقتضی اتخاذ می کند .
ماده 37 ـ درتصفیه حساب های بانک یا موسسه منحل شده یا ورشکسته ، به ترتیب استرداد سپرده ها، وام ها واعتبارات دریافتی ، بستانکاران بر صاحبان سرمایه اولویت وحق تقدم دارند .
ماده 38 ـ تصویب نامه شماره 34352/ت 35 ک مورخ 12/4/1373 لغو می شود .
این تصویبنامه درتاریخ 16/6/1373 به تایید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است .
حسن حبیبی
معاون اول رییس جمهور
منبع سایت صلح
