اکثریت وزرای عضو شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 9/7/1373 با توجه به اختیار تفویضی هیأت وزیران(موضوع تصویبنامه شماره.16632/ت30هـ مورخ 13/2/1373) به استناد بند (د) ماده 4 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی‌ایران ـ مصوب 1372 ـ و با عنایت به تایید مقام معظم فرماندهی کل قوا، آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران را‌به شرح زیر تصویب نمودند:
آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران
مصوب 1373,07,09با اصلاحات و الحاقات بعدی
ماده 1 ـ اصطلاحات و کلماتی که در این آیین‌نامه به کار برده شده، دارای معانی زیر است:
1) وسیله نقلیه غیر موتوری: وسیله نقلیه زمینی که نیروی محرکه آن از موتور نباشد.
2) وسیله نقلیه موتوری: وسیله نقلیه زمینی که نیروی محرکه آن به وسیله موتور تأمین می‌شود.
3) وسیله نقلیه برقی: وسیله نقلیه زمینی که نیروی محرکه آن به وسیله موتور برقی تأمین می‌شود.
4) وسیله نقلیه ریلی: وسیله نقلیه زمینی که بر روی ریل حرکت کند.
5) یدک: وسیله نقلیه‌ای که توسط وسیله نقلیه دیگر که دارای نیروی محرکه و سیستم فرمان و هدایت است، کشیده می‌شود.
6) شبه یدک: یدکی که قسمتی از وزن آن روی کشنده قرار دارد.
7) راننده: شخصی که وسیله نقلیه را هدایت می‌کند.
8) عابر پیاده: شخصی که وسیله نقلیه را هدایت می‌کند.
9) مسافر: شخصی که به منظور جابجایی از نقطه‌ای به نقطه دیگ از انواع وسایل نقلیه استفاده می‌کند.
10) سواری: وسیله نقلیه موتوری زمینی دارای چهار چرخ که برای جابجایی حداکثر شش مسافر (با راننده) ساخته شده باشد.
11) استیشن: نوعی سواری که ظرفیت آن با راننده حداقل 7 نفر و حداکثر 9 نفر باشد.
12) مینی‌بوس: نوعی سواری که ظرفیت آن با راننده حداقل 10 نفر و حداکثر 21 نفر باشد.
13) اتوبوس: وسیله نقلیه موتوری زمینی مسافربری که ظرفیت آن با راننده حداقل 22 نفر باشد.
14) اتوبوس چند کابینه: اتوبوسی که چند کابین را به صورت شبه یدک می‌کشد.
15) سرویس مدارس: وسیله نقلیه موتوری زمین که با دارا بودن علائم مشخصه برای رفت و آمد دانش‌آموزان مدارس اختصاص می‌یابد.
16) وسیله نقلیه آموزشی: وسیله نقلیه موتوری زمینی که برای تعلیم رانندگی اختصاص داده شود و دارای دو کلاچ و دو ترمز و دو آینه باشد.
17) وسیله نقلیه امدادی: وسیله نقلیه موتوری زمین مخصوص خدمات انتظامی، آتش‌نشانی، بهداشتی، درمانی و تعمیرات اضطراری برق، گاز و آب و سایر‌موارد با کسب مجوز قبلی.
18) موتورسیکلت: وسیله نقلیه زمینی که دارای دو یا سه چرخ با اطاقک پهلو (سایدکار) یا بدون آن و مجهز به یک موتور محرکه باشد.
19) دوچرخه: وسیله نقلیه زمینی که لااقل دارای دوچرخ باشد و منحصراً با نیروی عضلانی شخصی که سوار آن است، به وسیله پدال یا اهرمهای دستی حرکت نماید.
20) خانه سایر (کاروان): وسیله نقلیه غیر موتوری که برای سکونت و یا استفاده به عنوان محل کار استفاده شده و عرض آن از 5/2 متر و طول آن از 11 متر‌بیشتر نباشد.
21) آمبولانس: وسیله نقلیه موتوری با تجهیزات امدادی درمانی که برای جابجایی بیمار و یا مصدوم ساخته شده است.
22) ماشین آتش‌نشانی: وسیله نقلیه موتوری زمینی با علائم و تجهیزات و رنگ ویژه که برای امداد و نجات و اطفای حریق ساخته شده است.
23) وزن مجاز: مجموع وزن وسیله نقلیه و بار آن.
24) وسیله نقلیه باربری: وسیله نقلیه موتوری زمینی که برای حمل بار ساخته شده و کابین راننده از قسمت بار بوسیله دیواره‌ای مقاوم مجزا باشد.
25) وانت: وسیله نقلیه باربری با حداکثر ظرفیت بارگیری 2 تن.
26) کامیونت: وسیله نقلیه باربری با ظرفیت بارگیری بین 2 تن الی 5/3 تن.
27) کامیون: وسیله نقلیه باربری با ظرفیت بارگیری بین 5/3 تن الی 16 تن.
28) کامیون اطاقدار: کامیونی که حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اطاق بار آن از کف اطاق 5/1 متر باشد.
29) کامیون لبه‌دار: کامیونی که حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اطاق بار آن از کف اطاق 80 سانتی‌متر باشد.
30) کامیون تیغه‌دار: کامیونی که قسمت بار آن به وسیله تیغه‌ای طولی به دو نیمه مساوی مجزا شده باشد.
31) کامیون کفی: کامیونی که قسمت بار آن فاقد دیواره باشد.
32) کامیون مسقف: کامیونی که قسمت بار آن به صورت محفظه فلزی سرپوشیده ساخته شده است.
33) کامیون یخچالدار: کامیون مسقف که قسمت بار آن دارای تجهیزات برودتی باشد.
34) کامیون تانکر: کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع مایعات ساخته شده است.
35) کامیون بونکر: کامیونی است که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع مایعات ساخته شده است.
36) کامیون میکسر: کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و دارای دستگاه مخلوط کن باشد.
37) کامیون کمپرسی: کامیون اطاقداری که تخلیه بار آن به وسیله دستگاه کمپرس انجام می‌شود.
38) وسیله نقلیه جرثقیل‌دار: وسیله نقلیه باربری که قسمت بار آن مجهز به دستگاه جرثقیل باشد.
39) تراکتور بارکش: وسیله نقلیه موتوری زمینی که بای کشیدن یدک بارکش ساخته شده است.
40) تراکتور کشاورزی: وسیله نقلیه موتوری زمینی که برای کارهای کشاورزی ساخته شده است.
41) کشنده: وسیله نقلیه موتوری زمینی که انواع یدکی و شبه یدک بارگیر به آن متصل و با نیرو آن کشیده می‌شود.
42) تریلر: وسیله نقلیه باربری با ظرفیت بارگیری 24 تن که از مجموع کشنده و شبه یدک تشکیل شده باشد.
43) راه: کلیه معابری که برای عبور و مرور اختصاص یابد.
44) سواره‌رو: قسمتی از سطح راه که برای تردد یا توقف وسایل نقلیه اختصاص یابد.
45) پیاده رو: قسمتی از سطح راه در امتداد سواره‌رو که برای عبور عابرین پیاده مجزا شده باشد.
46) گذرگاه عبور عابر پیاده: قسمتی از عرض سواره‌رو که به وسیله علایم مخصوص برای عبور عابر پیاده مشخص شده باشد.
47) کوچه: راهی در مناطق مسکونی که حداکثر عرض آن 6 متر باشد.
48) خیابان: راهی در مناطق مسکونی که عرض آن بیش از 6 متر باشد.
49) جاده: راهی است در خارج از محدوده شهرها.
50) خیابان اصلی: خیابانی که در برخورد با خیابان دیگر عریض‌تر باشد یا با نصب علایم راهنمایی، اصلی تلقی شود.
51) خیابان فرعی: خیابانی که در برخورد با خیابان دیگر کم عرض‌تر باشد یا با نصب علایم راهنمایی، فرعی تلقی شود.
52) جاده اصلی: جاده‌ای که در برخورد با جاده دیگر عریض‌تر باشد یا با نصب علایم راهنمایی، اصلی تلقی شود.
53) جاده فرعی: جاده‌ای که در برخورد دیگر کم عرض‌تر باشد یا با نصب علایم راهنمایی، فرعی تلقی شود.
54) بزرگ‌راه: راهی که مسیر رفت و برگشت آن از یکدیگر مجزا و در هر سمت حرکت حداقل دارای دو خط عبور باشد.
55) اتوبان (شاهراه): راهی بدون تقاطع هم سطح که اطراف آن محصور و مسیر رفت و برگشت آن از یکدیگر مجزا و در هر سمت حرکت حداقل دارای دو خط‌عبور و شانه با عرض سه متر یا بیشتر باشد.
56) پارکومتر: دستگاهی که بکارگیری آن در زمان معین به وسایل نقلیه اجازه توقف می‌دهد.
فصل دوم ـ شماره گذاری و نقل و انتقال مالکیت
ماده 2 ـ هر وسیله نقلیه موتوری زمینی و یدک و شبه یدک متصل که بر اساس مقررات مناطق آزاد وارد شده و در منطقه به کار گرفته می‌شود، باید دارای پلاک‌مخصوصی باشد که در منطقه مربوط ارائه شود.
راندن و یا به کارگیری وسیله نقلیه‌ای که شماره‌گذاری نشده و یا شماره آن غیر مجاز است همچنین گذاردن این قبیل وسایل نقلیه در اختیار اشخاص دیگر ممنوع‌است، مگر آنکه قبلاً از راهنمایی و رانندگی منطقه مربوط مجوز دریافت شده باشد.
ماده 3 ـ مالکین وسایل نقلیه مذکور در ماده 2 یا نماینده قانونی آنان موظفند جهت شماره‌گذاری و اخذ پلاک و برگ تأیید مالکیت وسیله نقلیه خود به راهنمایی‌و رانندگی مربوط مراجعه و فرمهای مخصوص را تنظیم و امضا نمایند و به ضمیمه مدارک مورد نیاز تسلیم کنند.مأمورین راهنمایی و رانندگی منطقه از حرکت‌اتومبیل‌هایی که در موعد مقرر شماره‌گذاری نشده‌اند جلوگیری به عمل خواهند آورد.
ماده 4 ـ پلاک صرفاً به اشخاص حقیقی و یا حقوقی مالک وسایل نقلیه تعلق می‌گیرد و کلیه مسوولیتهای ناشی از استفاده غیر مجاز از آن نیز به عهده آنان می‌باشد.
ماده 5 ـ نقل و انتقال مالکیت وسیله نقلیه و اطلاعات مورد نیاز به وسیله متصدی شماره‌گذاری در برگ تأیید مالکیت اتومبیل ثبت می‌شود.
ماده 6 ـ فروشنده مکلف است در هنگام فروش وسیله نقلیه خود، پلاک و فرم مخصوص تنظیم شده را جهت استفاده مجدد خود به واحد شماره‌گذاری تحویل دهد.
ماده 7 ـ در صورت نقل و انتقال مالکیت وسیله نقلیه خریدار موظف است بلافاصله پس از خریداری برابر مفاد ماده 2 نسبت به شماره‌گذاری وسیله نقلیه و اخذ پلاک جدید و برگ تأیید مالکیت به نام خود اقدام نماید.
ماده 8 ـ اشخاصی که وسایل نقلیه آنان در خارج از محدوده مناطق آزاد شماره‌گذاری شده، می‌توانند برابر دستورالعملی که از طرف سازمان اعلام می‌شود، برای‌وسیله نقلیه خود مطابق مفاد این آیین‌نامه پلاک اخذ نمایند، پلاک قبلی این قبیل وسایل نقلیه مادام که در منطقه بکارگرفته می‌شوند در سازمان منطقه نگهداری‌می‌شود و اطلاعات آنها به نیروی انتظامی منتقل می‌گردد.
ماده 9 ـ سازمان منطقه در موارد زیر می‌تواند از انجام شماره‌گذاری خودداری نماید:
1) در صورتی که وسیله نقلیه معیوب بوده، یا به جهات فنی بکارگیری آن در منطقه خطرناک باشد.
2) چنانچه اصالت وسیله نقلیه احراز نشود.
3) هر گاه حقوق و عوارضی که به موجب مقررات سازمان منطقه به وسیله نقلیه تعلق می‌گیرد، پرداخت نشده باشد.
4) چنانچه وسیله نقلیه دارای علایم و تجهیزات پیش‌بینی شده در این آیین‌نامه نباشد.
5) هر گاه بیش از پنج سال از زمان ساخت وسیله نقلیه گذشته باشد، مرگ با اجازه سازمان منطقه.
6) موتورسیکلت‌هایی که موتور آنها دو زمانه باشد.
ماده 10 ـ شماره‌گذاری وسیله نقلیه از طریق تحویل پلاک و برگ تأیید ملایکت به مالک وسیله نقلیه و یا نماینده قانونی وی انجام خواهد شد. انواع پلاکها و‌ابعاد و رنگهای آنها برای وسایل نقلیه مختلف همچنین مدارک مورد نیاز برای شماره‌گذاری و چگونگی ارائه سرویس‌های مربوط به شماره‌گذاری به وسیله‌دستورالعملی که با هماهنگی سازمان مربوط و راهنمایی و رانندگی تهیه خواهد شد تعیین می‌شود.
ماده 11 ـ راهنمایی و رانندگی پس از شماره‌گذاری وسیله نقلیه سندی که حاوی اطلاعات مربوط به مشخصات وسیله نقلیه و نقل و انتقالات مالکیت آن و‌مشخصات خریدار و فروشنده باشد، صادر و در اختیار مالک یا نماینده قانونی وی می‌گذارد.
ماده 12 ـ هر گاه برگ ما لکیت یا پلاک وسیله نقلیه مفقود یا ضایع شود، مالک وسیله نقلیه موظف است حداکثر ظرف 48 ساعت شخصاً یا به وسیله نماینده‌قانونی خود جهت اخذ المثنی برگ تأیید مالکیت و یا پلاک جدید به واحد شماره‌گذاری مراجعه و برابر دستورالعمل مربوط اقدام کند.
ماده 13 ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند به سازندگان و فروشندگان و حمل‌کنندگان و واردکنندگان و صادرکنندگان وسایل نقلیه فقط جهت عرضه نمودن و یا‌حمل و نقل آنها از محلی به محل دیگر بدون انجام تشریفات شماره‌گذاری پلاک موقت با مدت اعتبار تعیین شده تحویل دهد.
ماده 14 ـ اشخاصی که به عنوان وسیله نقلیه تحت مالکیت خود پلاک اخذ نموده‌اند، صرفاً مجاز به استفاده از آن روی همان وسیله نقلیه خواهند بود.
ماده 15 ـ وسیله نقلیه با پلاک ترانزیت که از طریق مبادی ورودی، وارد مناطق آزاد می‌شود، چنانچه راننده یا مالک آن تمایل به استفاده از وسیله را داشته باشد،پس از انجام تشریفات لازم از طریق سازمان، برای مدت زمان معین پلاک موقت دریافت می‌نماید.
ماده 16 ـ وسیله نقلیه‌ای که در مناطق آزاد شماره‌گذاری شده پس از تشریفات گمرکی به مدت مربوط به ورود اتومبیل‌های خارجی مجوز تردد موقت سایر نقاط کشور دریافت خواهد کرد.
تبصره1 ـ وسایل نقلیه شماره‌گذاری شده در منطقه آزاد چابهار می‌توانند تا شعاع 30 کیلومتری از مرز منطقه آزاد تردد نمایند (محور چابهار ـ ایرانشهر تا پلیس راه).
سازمان منطقه با هماهنگی گمرک و نیروی انتظامی نحوه اجرای صحیح این تبصره را تدوین خواهند نمود.
تبصره 2– خودروهای سواری که از طریق منطقه آزاد چابهار وارد کشور می‌شوند تا سقف یکصد دستگاه با تأیید نیروی انتظامی می‌توانند تا منطقه نیک شهر تردد نمایند.
تبصره 3 – با عنایت به اتصال منطقه آزاد تجاری – صنعتی اروند به سرزمین اصلی خودروهای پلاک گذاری شده مجازند تا شعاع چهل کیلومتری مطابق محدوده نقشه پیوست که تأیید شده به مهر «پیوست تصویبنامه هیئت وزیران» است و ماشین آلات سنگین راه سازی از جمله لودر، فینیشر، گریدر، غلطک، ترینچر و اسکوی پیر در حد نیاز استان تا پلیس راه های ورودی به استان تردد نمایند.
ماده 17 ـ هر کس بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری در محدوده مناطق آزاد رانندگی نماید باید دارای گواهینامه معتبر رانندگی مربوط به آن وسیله باشد.
ماده 18 ـ گواهینامههای رانندگی معتبر عبارتند از:
1 ـ گواهینامههای صادر شده در داخل کشور.
2 ـ گواهینامههای خارجی معتبر مورد تأیید مناطق آزاد.
فصل چهارم ـ معاینه وسایل نقلیه
ماده 19 ـ کلیه وسایل نقلیه موتوری باید دارای برگ معتبر معاینه فنی (تأیید صحت فنی) که به وسیله راهنمایی و رانندگی هر منطقه آزاد صادر می‌شود باشند.
راندن وسایل نقلیه موتوری فاقد برگ معتبر معاینه فنی ممنوع است.
برگ معاینه فنی باید همواره در دسترس و قابل ارائه باشد.
مدت اعتبار برگ معاینه فنی را راهنمایی و رانندگی معین می‌نماید.
ماده 20 ـ هر گاه در وسیله نقلیه عیب و نقص فنی بروز نماید و یا از وضعیت استاندارد خارج شود و یا تردد و به کارگری آن خطرناک و ناامن تشخیص داده شود،راهنمایی و رانندگی هر منطقه ضمن اخذ برگ معاینه فنی، وسیله نقلیه را به تعمیرگاه هدایت می‌کند و تا زمانی که صحت فنی وسیله نقلیه تأیید نشده باشد تردد‌و بکارگیری آن مجاز نخواهد بود.
ماده 21 ـ راهنمایی و رانندگی هر منطقه می‌تواند موارد معاینه فنی و استانداردهای هر قسمت را مشخص و اعلام نماید.
ماده 22 ـ چنانچه سازمان هر یک از مناطق آزاد برای ایمنی تردد و یا جلوگیری از آلودگی محیط زیست نصب تجهیزاتی را بر روی وسایل نقلیه ضروری اعلام نماید همگان موظف به رعایت آن می‌باشند.
ماده 23 ـ راهنمایی و رانندگی هر منطقه بر حسب ضرورت می‌تواند صدور برگ معاینه فنی را برای مدت یک سال به اشخاص حقیقی و یا حقوقی واگذار نماید‌و تمدید آن برای دوره‌های یکساله بلامانع است.
ماده 24 ـ برگ و برچسب معاینه فنی در مرکز مجاز معاینه فنی وسایل نقلیه که برای بازدید صحت قسمتهای مختلف وسیله نقلیه و رعایت مقررات و‌استانداردهای مربوط به آن آماده شده به وسیله بازدیدکننده فنی صادر می‌شود. بازدیدکننده فنی شخصی است که تمام مقررات و استانداردهای معاینه فنی را‌می‌داند.
ماده 25 ـ در موارد زیر راهنمایی و رانندگی هر منطقه می‌تواند از صدور مجوز انجام معاینه فنی برای تعمیرگاه‌ها و یا اشخاص خودداری کرده و یا مجوز صادره‌را باطل نماید:
1) در صورتی که مسئول مرکز معاینه و یا بازدیدکننده فنی دارای سابقه محکومیت کیفری مؤثر باشد.
2) در صورتی که مرکز معاینه فنی در وضعیت و شرایط استاندارد نباشد.
3) در صورتی که مرکز معاینه فنی بدون رعایت ضوابط، برگ معاینه صادر نموده باشد.
4) در صورتی که بازدیدکننده فنی بدون بازدید از وسیله نقلیه برگ معاینه فنی صادر کره باشد.
ماده 26 ـ مجوز صدور برگ معاینه فنی وسایل نقلیه قابل انتقال به دیگران نیست.
ماده 27 ـ برای هر مرکز مجاز معاینه فنی و بازدیدکننده فنی از طرف راهنمایی و رانندگی هر منطقه معرفی نامه صادر خواهد شد.
ماده 28 ـ مراکز مجاز معاینه فنی به وسیله یک تابلو مخصوص مشخص می‌شوند که در هنگام ابطال مجوز باید آنرا عودت دهند.
ماده 29 ـ بازرسان راهنمایی و رانندگی هر منطقه در هر زمان می‌توانند از نحوه عمل مراکز معاینه فنی و دفاتر و مدارک مربوط بازدید به عمل آورند و مسوولین مراکز ملزم به همکاری می‌باشند.
ماده 30 ـ به وسیله مناطق آزاد برای بازدید فنی (بازدید به وسیله نیروی انتظامی انجام می‌شود) و صدور برگ معاینه فنی و برچسب، مبلغی (طبق آیین‌نامه اجرایی اخذ عوارض در مناطق تجاری ـ صنعتی) به عنوان تعرفه تعیین می‌شود که هنگام مراجعه باید پرداخت شود.
ماده 31 ـ مشخصات دستگاه‌های لازم برای بازدید فنی از سوی راهنمایی و رانندگی هر منطقه تعیین و اعلام می‌شود و مراکز معاینه فنی باید دستگاه‌های مذکور‌را در مدت زمان تعیین شده تهیه و مورد استفاده قرار دهند.
ماده 32 ـ هر مرکز مجاز معاینه فنی باید دفتری را به منظور ثبت مشخصات وسایل نقلیه مورد بازدید اختصاص دهد.
ماده 33 ـ راننده هر وسیله نقلیه که مرتکب تصادف منجر به جرح یا فوت شود، موظف است صحنه تصادف را حفظ کرده و مراتب را در اسرع وقت به راهنمایی‌و رانندگی منطقه اطلاع دهد و مادام که تشریفات مربوط به رسیدگی به تصادف وسیله کارشناسان خاتمه نیافته از تغییر وضعیت صحنه تصادف خودداری کند،لیکن در تصادفات منجر به خسارات چنانچه وسیله نقلیه قابل حرکت باشد راننده ملزم است آن را در نزدیکترین محلی که موجب سد معبر نشود برای رسیدگی و بازدید متوقف سازد.
تبصره ـ چنانچه راننده وسیله نقلیه مراتب وقوع تصادف را اطلاع ندهد، مالک وسیله نقلیه و سایر سرنشینان موظف به دادن اطلاع می‌باشند.
ماده 34 ـ رسیدگی به کلیه تصادفات رانندگی در مناطق آزاد به وسیله کارشناسان راهنمایی و رانندگی هر منطقه که برای این منظور آموزش دیده‌اند، با تنظیم فرمهای مربوط انجام پذیرفته و به مراجع صلاحیتدار ارسال می‌شود.
ماده 35 ـ رانندگان و سرنشینان وسیله نقلیه‌ای که تصادف نموده‌اند در صورت وقوع جرح موظفند کمکهای مورد نیاز را به مجروحین نموده نسبت به اعزام آنان به مراکز درمانی اقدام نمایند.
ماده 36 ـ چنانچه رانندگان و سرنشینان وسیله نقلیه‌ای که تصادف نموده قادر به رساندن مصدومین به مراکز درمانی نباشد سایر افراد حاضر به شرط داشتن توانایی موظفند ضمن انجام کمکهای لازم در صورت نیاز، مصدومین را به مراکز درمانی منتقل کنند. در این گونه موارد مأمورین فقط اجازه دارند مشخصات‌کمک دهنده را ثبت نمایند.
ماده 37 ـ مراکز درمانی در هر صورت ملزم به پذیرش مصدومین ناشی از تصادفات و انجام اقدامات لازم در این زمینه می‌باشند.
ماده 38 ـ مراکز درمانی و پزشکان ملزم به تکمیل فرم گزارش رجوع مصدومین تصادفات و شرح اقدامات انجام شده برای هر یک از آنان و ارسال به راهنمایی و‌رانندگی منطقه می‌باشد.
ماده 39 ـ چنانچه در هنگام معالجه مصدومین یا سایر بیماران مشخص شود رانندگان آنان در آینده سبب خطر برای خود و سایرین خواهند شد پزشک معالج باید مراتب را به راهنمایی و رانندگی منطقه اطلاع دهد.
ماده 40 ـ راننده هر وسیله نقلیه‌ای که با وسایل نقلیه در حال توقف، حیوانات، علایم راهنمایی، چراغ برق، درخت و سایر اجسام تصادف نماید، باید مراتب را‌به راهنمایی و رانندگی منطقه اطلاع دهد.
ماده 41 ـ تعمیرگاه‌ها و توقف گاهها موظفند ظرف 24 ساعت پس از رویت وسیله نقلیه‌ای که آثار تصادف و برخورد در آن وجود دارد مراتب را به راهنمایی و‌رانندگی منطقه اطلاع دهند.
ماده 42 ـ راهنمایی و رانندگی هر منطقه می‌تواند به منظور کاهش میزان تصادفات، رانندگان مقصر را تحت آموزش مجدد قرار دهند.
ماده 43 ـ اشخاص حق ندارند هیچ نوع وسیله نقلیه‌ای را که فاقد لوازم و تجهیزات مذکور در این فصل، یا دارای لوازم و تجهیزات مخالف مقررات باشد، در‌راهها برانند یا برای رانندگی در اختیار دیگری بگذارند.
ماده 44 ـ کلیه وسایل نقلیه موتوری دارای چهار چرخ یا بیشتر، حداقل باید دارای چراغ‌هایی به شرح زیر باشند:
1 ـ دو چراغ با نور سفید در طرفین جلو که نور آنها قابل تبدیل به سمت بالا و پایین باشد، به نحوی که به وسیله نور بالا اشخاص و یا اشیا از فاصله 150 متری و‌به وسیله نور پایین از فاصله 35 متری تشخیص داده شوند.
2 ـ دو چراغ کوچک با نور زرد یا سفید برای تشخیص عرض وسیله نقلیه در منتهی‌الیه طرفین جلو، نور این چراغها باید از فاصله 150 متری دیده شود.
3 ـ دو چراغ با نور قرمز جهت تشخیص عرض وسیله نقلیه در منتهی‌الیه طرفین عقب، نور این چراغها باید از فاصله 150 متری دیده شود.
4 ـ دو چراغ کوچک با نور قرمز برای ترمز در طرفین عقب که به محض گرفتن ترمز روشن شود، نور این چراغها باید از فاصله 150 متری دیده شود.
5 ـ یک چراغ به رنگ سفید برای روشن نمودن پلاک عقب.
6 ـ یک چراغ کوچک به رنگ زرد یا سفید در عقب که فقط هنگام استفاده از دنده عقب روشن شود.
7 ـ دو نور تاب قرمز در طرفین عقب.
ماده 45 ـ موتورسیکلت باید حداقل یک چراغ و حداکثر دو چراغ با نور سفید در جلو که تا فاصله 150 متری را روشن نماید و یک چراغ قرمز با شیشه نور تاب‌قابل رویت از فاصله 150 متری در عقب و دو آیینه روی فرمان داشته باشد.
ماده 46 ـ هر دو چرخه باید یک چراغ با نور سفید در جلو که تا مسافت 150 متری را روشن نماید و یک چراغ قرمز و نور تاب قابل رویت از فاصله 20 متری در‌عقبی و یک زنگ یا بوق که صدای آن از فاصله 30 متری شنیده شود، داشته باشد.
ماده 47 ـ هیچ وسیله نقلیه موتوری نباید بیش از چهار چراغ نور سفید و زرد در جلو داشته باشد که نوری بیش از 300 شمع تولیدکننده و نور هر چراغ عقب نیز‌نباید از 3 شمع کمتر باشد.
ماده 48 ـ وسایل نقلیه موتوری سنگین که حداقل 205 سانتی متر عرض و حداقل 9 متر طول داشته باشند می‌توانند علاوه بر چراغهای مذکور در ماده 45 دو‌چراغ با نور زرد در جلو و سه چراغ با نور قرمز در عقب داشته باشند. استفاده از این چراغها تنها در راههای فاقد روشنایی مجاز است.
ماده 49 ـ وسایل نقلیه موتوری با طول 6 متر یا بیشتر باید در هر پهلو حداقل چهار چراغ کوچک با نور زرد یا قرمز یا به همین تعداد نور تاب داشته باشند.
ماده 50 ـ کلیه وسایل نقلیه موتوری باید دارای حداقل چهار چراغ چشمک زن با نور زرد باشند که دو چراغ در طرفین جلو و دو چراغ در طرفین عقب به عنوان راهنما کار کنند.
ماده 51 ـ وسایل نقلیه راهنمایی و رانندگی، آمبولانس، نیروی انتظامی و آتش نشانی باید دو چراغ قرمزگردان در مرتفع‌ترین نقطه خود داشته و مجهز به آژیر و‌بلندگو باشند.
سایر وسایل نقلیه امدادی فقط از یک چراغ زرد و آژیر استفاده می‌نمایند.
سرویس مدارس باید یک چراغ گردان زرد و آژیر در مرتفع‌ترین نقطه خود داشته باشد.
ماده 52 ـ در مواردی که بکارگیری چراغهای الکتریکی، با ایمنی محموله وسایل نقلیه، مغایرت داشته باشد، باید از چراغهای ایمنی و نور تاب استفاده شود.
ماده 53 ـ هر وسیله نقلیه موتوری دارای چهار چرخ یا بیشتر باید، حداقل دارای دو سیستم جداگانه ترمز باشد که یک سیستم برای متوقف ساختن وسیله نقلیه و سیستم دیگر برای نگهداشتن وسیله نقلیه در حال توقف بکار گرفته شود.
ماده 54 ـ هر دو چرخه موتوردار و موتورسیکلت باید دارای دو سیستم ترمز باشد که یکی بر روی چرخ جلو و دیگری بر روی چرخ عقب اثر نماید.
ماده 55 ـ هر دوچرخه باید حداقل دارای یک سیستم ترمز باشد که بر روی چرخ عقب یا هر دو چرخ اثر نماید.
ماده 56 ـ یدک‌ها و شبه یدک‌هایی که ظرفیت آنها از 1400 کیلوگرم بیشتر است باید دارای سیستم ترمز باشند.
نحوه ساختمان این سیستم ترمز باید به صورتی باشد که در صورت قطع ناگهانی اتصال ترمز خودبخود گرفته شود و یدک یا شبه یدک را متوقف سازد.
ماده 57 ـ هر وسیله نقلیه موتوری چهار چرخ یا بیشتر باید حداقل دارای یک آینه مخصوص در داخل اطاق و یک آینه مخصوص در بیرون اطاق سمت راننده‌باشد. به نحوی که عبور وسایل نقلیه از پشت سر و پهلو برای راننده قابل رویت باشد.
ماده 58 ـ کلیه وسایل نقلیه موتوری دارای شش چرخ یا بیشتر باید در پشت تمام چرخها دارای گل پخش‌کن باشند.
ماده 59 ـ هر وسیله نقلیه موتوری دارای شیشه جلو باید مجهز به دستگاهی برای پاک کردن باران، برف و رطوبت شیشه باشد که بطور خودکار یا به دلخواه‌راننده کار کند.
ماده 60 ـ تمام شیشه‌های وسایل نقلیه موتوری باید از نوع ایمنی باشد.
ماده 61 ـ نصب شیشه‌های رنگی که دید راننده را بسیار محدود کند یا استفاده از اسپری‌هایی که این محدودیت را ایجاد نماید ممنوع است.
ماده 62 ـ نصب شیشه‌هایی که نور را کاملاً منعکس نماید (با استفاده از اسپری یا عامل دیگر) روی وسایل نقلیه ممنوع است.
ماده 63 ـ کلیه وسایل نقلیه موتوری باید دارای منبع اگزوز باشند که مانع از ایجاد صدای ناهنجار شود. مستقیم کردن خروجی اگزوز ممنوع است.
ماده 64 ـ تمام صندلی‌های وسایل نقلیه موتوری باید مجهز به کمربند ایمنی باشد.
ماده 65 ـ راننده و ترک‌نشین موتورسیکلت باید از کلاه ایمنی استفاده نمایند.
ماده 66 ـ کلیه وسایل نقلیه موتوری باید یک مثلث نورتاب قابل رویت از فاصله 150 متری همراه داشته باشند.
اتوبوسها، کامیونها و تریلی‌ها باید حداقل دارای دو مثلث نور تاب باشند.
ماده 67 ـ کلیه وسایل نقلیه مسافربری باید دارای جعبه کمکهای اولیه و کپسول آتش‌نشانی مناسب باشند.
ماده 68 ـ وسایل نقلیه موتوری که راهنمایی و رانندگی اعلام نماید باید مجهز به دستگاه سرعت‌نگار باشند.
ماده 69 ـ عاج لاستیک چرخها وسایل نقلیه در ساییده‌ترین قسمت نباید کمتر از 2 میلی‌متر باشد.
فصل هفتم ـ مقررات حمل و نقل بار و مسافر
ماده 70 ـ حمل مسافر و بار بیش از ظرفیت مجاز وسیله نقلیه ممنوع است.
ماده 71 ـ نصب باربند و حمل بار روی سقف اتوبوس و مینی‌بوس ممنوع است.
ماده 72 ـ حمل هر گونه مواد محترقه و آتش زا و سریع‌الاشتعال توسط وسایل نقلیه مسافربری ممنوع است.
ماده 73 ـ وسایل نقلیه مسافربری به تناسب فصل باید دارای تجهیزات گرم‌کننده و سردکننده باشند.
ماده 74 ـ رانندگان وسایل نقلیه مسافربری مکلفند در ساعات شب و با تاریک شدن هوا چراغ داخل وسیله نقلیه را روشن نگهدارند.
ماده 75 ـ اتوبوسها و سرویس‌ها مدارس ملزم به داشتن یک نفر خدمه می‌باشند.
ماده 76 ـ رانندگان وسایل نقلیه باربری موظفند در هنگام بارگیری با استفاده از وسایل مناسب بار وسیله نقلیه خود را کاملاً مهار نمایند و در صورت لزوم به‌وسیله پوشش آن را محفوظ نمایند هر گاه محموله یا قسمتی از آن سقوط کند راننده مسوول است.
ماده 77 ـ طول و عرض بار وسایل نقلیه باربری نباید از اطاق بار آن بیرون باشد.
ماده 78 ـ راننده یا مالک وسیله نقلیه باربری مسئول خسارت وارده به راه در اثر حمل بار غیر مجاز می‌باشد.
ماده 79 ـ توزیع وسایل نقلیه باربری در مکانهایی که باکسول نصب گردیده انجام می‌شود رانندگان وسایل نقلیه باربری موظفند وسایل نقلیه خود را در جهت توزین به روی باسکول‌ها هدایت کنند.
ماده 80 ـ هر گاه در موقع توزین معلوم شود که بیش از وزن مجاز بارگیری شده، بار اضافی تخلیه می‌شود.
مسئولین انبار کردن و حفظ بار اضافی به عهده راننده یا مالک وسیله نقلیه می‌باشد.
ماده 81 ـ مناطق آزاد می‌توانند جهت حمل محمولاتی که قابل تجزیه و تفکیک نبوده بیش از ظرفیت یا بزرگتر از حجم معین است، پروانه مخصوص که حاوی مشخصات و ظرفیت وسیله نقلیه حمل کننده و وزن و ابعاد بار و مسیر و تعداد دفعات رفت و برگشت یا مدت حمل مستمر است صادر کنند.
این پروانه باید تا پایان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه مامورین راهنمایی و رانندگی ارائه شود.
ماده 82 ـ حمل مایعات باید به وسیله تانکر انجام شود و حمل مایعات در مخازن نیمه خالی ممنوع است.
ماده 83 ـ حمل مواد محترقه و آتشزا فقط با وسایل نقلیه مخصوص مجاز است.
ماده 84 ـ طول و عرض وسایل نقلیه برابری همان است که بر طبق مشخصات کاتالوگ کارخانه سازنده تعیین شده ولی ظرفیت آن به وسیله شماره‌گذاری تعیین‌می‌شود.
ماده 85 ـ عابرین پیاده هنگام حرکت در طول راههایی که پیاده‌رو دارد حق ندارند از سواره‌رو عبور کنند.
ماده 86 ـ در راههایی که پیاده‌رو وجود ندارد و یا در صورت وجود به جهاتی قابل استفاده نباشد عابرین پیاده موظفند هنگام حرکت در طول سواره‌رو از‌منتهی‌الیه سمت چپ خود به نحوی عبور نمایند که حرکت وسایل نقلیه مقابل در خلاف جهت ایشان انجام گیرد.
ماده 87 ـ عابرین پیاده موظفند برای گذشتن از عرض راه حتماً از گذرگاه عابر پیاده عبور نمایند.
ماده 88 ـ در تقاطع‌های فاقد گذرگاه عابر پیاده هم سطح، عابرین پیاده موظفند هنگام عبور از گذرگاه عابر پیاده از چراغ راهنمایی نیز متابعت نمایند.
ماده 89 ـ عابرین پیاده برای عبور از عرض راه مکلفند بطور ناگهانی از پیاده‌رو داخل سواره‌رو نشده ضمن توجه به مسیر عبور وسایل نقلیه با احتیاط از‌کوتاهترین مسیر از عرض راه عبور نمایند.
ماده 90 ـ اشخاصی که به هر عنوان بر روی راهها کار می‌کنند قبل از شروع به کار باید علایم ایمنی عبور و مرور را در محل و به لباسهای کارگران و وسایل نقلیه‌خود نصب نمایند. در غیر این صورت مأمورین موظف به جلوگیری از فعالیت آنان می‌باشند.
ماده 91 ـ به غیر از مأموران راهنمایی و رانندگی هیچ کس حق ندارد برای هدایت و حفاظت وسایل نقلیه در سواره‌رو و خیابان بایستند یا قدم بزند.
ماده 92 ـ اشخاصی که به وسیله چرخ معلولین (ویلچر) حرکت می‌کنند و یا کودکانی که به وسیله کالسکه حمل می‌شوند در حکم عابر پیاده می‌باشند.
ماده 93 ـ رانندگان وسایل نقلیه در حال حرکت موظفند برای جلوگیری از تصادف فاصله مناسبی را نسبت به وسیله نقلیه جلویی خود حفظ نمایند. در راههایی که سرعت مجاز بیش از 60 کیلومتر در ساعت است فاصله مجاز بین وسایل نقلیه یک متر به ازای هر کیلومتر ساعت می‌باشد.
ماده 94 ـ وسایل نقلیه موتوری با طول بیش از 12 متر موقع عبور در راههای غیر مسکونی باید فاصله بیشتری با وسایل نقلیه جلویی خود داشته باشند به نحوی که وسیله نقلیه دیگری که از آنها سبقت می‌گیرد بتواند پس از سبقت مجدداً در جلوی آنها وارد مسیر اولیه شود.
ماده 95 ـ وسایل نقلیه‌ای که به صورت کاروان و دسته جمعی در راهی عبور می‌کنند نیز مشمول ماده 92 می‌باشند.
ماده 96 ـ حرکت با دنده خلاصی در سرازیری‌ها ممنوع است.
ماده 97 ـ امتناع از قبول مسافر و همچنین نرساندن مسافر به مقصد برای وسایل نقلیه مسافربری عمومی در حال سرویس ممنوع است.
ماده 98 ـ رانندگان هنگام رانندگی حق صحبت با استعمال دخانیات و یا خوردن و آشامیدن را نداشته و باید صرفاً به هدایت وسیله توجه داشته باشند.
ماده 99 ـ اشخاصی که مواد مخدر یا مشروبات الکلی و یا داروهای آرام بخش و خواب‌آور مصرف نمایند تا رفع کامل آثار آن حق رانندگی ندارند.
ماده 100 ـ وسایل نقلیه امدادی جهت انجام ماموریت فوری در صورت به کاربردن چراغ گردان مخصوص یا آژیر تا حدودی که موجب تصادف نشوند مجاز به‌انجام اعمال زیر می‌باشند:
1 ـ توقف در محل ممنوعه.
2 ـ تجاوز از سرعت مجاز.
3 ـ سبقت از سمت راست وسیله نقلیه دیگر.
4 ـ عبور از طرف چپ راه.
5 ـ دور زدن در نقاط ممنوعه.
6 ـ گذشتن از چراغ قرمز یا عدم رعایت علائم دیگرایست، مشروط به اینکه از سرعت وسیله نقلیه در این گونه محل‌ها تا حد امکان کاسته شود.
ماده 101 ـ وسایل نقلیه امدادی که مجاز به داشتن آژیر می‌باشند فقط در مواقعی که برای انجام مأموریت فوریتی در حرکتند باید از آنها استفاده نمایند.
ماده 102 ـ اتومبیل‌های مدارس فقط در مواقع سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان حق استفاده از علایم مخصوص را دارند.
ماده 103 ـ راندن وسیله نقلیه‌ای که بیش از ظرفیت مجاز بار یا مسافر گرفته باشد ممنوع است.
ماده 104 ـ راندن وسایل نقلیه در پیاده‌رو یا از وسط دستجات ممنوع است.
ماده 105 ـ سوارشدن یا سوارکردن اشخاص در قسمت خارجی وسیله نقلیه ممنوع است.
ماده 106 ـ سوارشدن یا سوارکردن اشخاص در قسمت بار و یا روی بار وسایل نقلیه بار و یا روی بار وسایل نقلیه باربری ممنوع است.
ماده 107 ـ درب‌های هر وسیله نقلیه در حال حرکت باید کاملاً بسته باشد و بازکردن آنها قبل از توقف کامل مجاز نیست.
ماده 108 ـ چنانچه درب وسیله نقلیه به گونه‌ای بازشود که برای عابرین یا وسایل نقلیه دیگر خطر به وجود آورد سرنشین یا راننده مسوول خواهد بود.
ماده 109 ـ رانندگان وسایل نقلیه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌های تنگ یا پر جمعیت و یا در مواردی که بیشتر از 50 متر مقابل آنها مرئی نیست مکلفند آهسته‌حرکت کنند و در صورت احتمال حداکثر یا اخلال نظم و مزاحمت بر حسب مورد وسیله نقلیه را کند و یا آن را متوقف سازند.
ماده 110 ـ هیچ کس حق ندارد وسیله نقلیه‌ای که متعلق به او نیست یا برای رانندگی در اختیار او گذاشته نشده را بدون اجازه کسی که آن را در اختیار دارد از‌محل خود حرکت دهد یا با آن رانندگی کند مگر مأموران انتظامی آن هم در حدود مقررات و وظایف قانونی.
ماده 111 ـ هیچ کس نمی‌تواند به شخص فاقد گواهینامه رانندگی لازم اجازه رانندگی یا وسیله نقلیه خود را بدهد.
ماده 112 ـ هنگامی که وسیله نقلیه بخواهد از تقاطع بدون راه‌بند راه‌آهن بگذرد، راننده باید در پنج متری تقاطع توقف کند درب وسیله نقلیه را بازکرده و به‌صدای احتمالی عبور قطار گوش کند، چنانچه از عدم عبور قطار مطمئن شد وسیله نقلیه را در دنده قرارداده، بدون عوض کردن دنده از تقاطع عبور کند.
ماده 113 ـ چنانچه مأموران راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشند عبور وسایل نقلیه از تقاطع باید با فرمان آنان انجام گیرد.
ماده 114 ـ مأموران مسئول راه مکلفند از عبور و مرور در راههایی که به واسطه خرابی یا علل دیگر خطرناک می‌باشند تا تعمیر و دفع علل خطر جلوگیری به‌عمل آورند یا از حرکت برخی از انواع وسایل نقلیه و یا از وسایل نقلیه‌ای که مجهز به وسایل لازم نیستند ممانعت به عمل آورند.
ماده 115 ـ حمل جنازه باید با وسایل نقلیه مخصوص انجام گیرد مگر با اجازه راهنمایی و رانندگی.
ماده 116 ـ هیچ کس حق ندارد در حالی که سوار بر دوچرخه باشد به وسایل نقلیه در حال حرکت تکیه و آنها را وسیله حرکت خود قرار دهد.
ماده 117 ـ تکیه نمودن و آویزان شدن اشخاص به وسایل نقلیه ممنوع است.
ماده 118 ـ هیچ کس حق ندارد در حالی که سوار بر کفش‌های چرخدار یا اتومبیل‌های اسباب بازی یا چرخهای بلبرینگ باشد در سواره رو حرکت کند.
ماده 119 ـ هیچ کس حق ندارد بر روی سواره رو زباله یا شیشه یا قطعات فلزی و مایعات لزج بریزد و به طور کلی هر چیزی که باعث سد راه و یا ایجاد خطر و‌انحراف وسایل نقلیه از مسیر حرکت باشد ممنوع است.
ماده 120 ـ هر راننده باید از علایم راهنمای و رانندگی اطاعت نماید.
ماده 121 ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند استفاده از لوازم یا تجهیزات مشخصی را برای رانندگان یا وسیله نقلیه ممنوع سازد.
ماده 122 ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند با هماهنگی سازمان منطقه آزاد شکل ظاهری و رنگ و نوار رنگی و تجهیزات هر نوع وسیله نقلیه را بسته به نوع‌استفاده از آن تعیین و اعلام نماید.
ماده 123 ـ در وسایل نقلیه باربری اطاق خواب جزو اطاق راننده محسوب می‌شود.
ماده 124 ـ موتورسیکلت‌ها نباید از نیم ساعت قبل از غروب تا نیم ساعت پس از طلوع آفتاب در راههایی که حداکثر سرعت مجاز در آنها بیش از 80 کیلومتر در‌ساعت است حرکت نمایند.
ماده 125 ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند در صورتی که به سلامت جسمی یا روحی دارنده گواهینامه برای کنترل وی بر وسیله نقلیه، تردید کند وی را به مراجع‌پزشکی ذیصلاح معتمد جهت آزمایش و ارسال نتیجه، معرفی نماید.
ماده 126 ـ هیچ کس حق ندارد به علایم راهنمایی و رانندگی صدمه بزند.
ماده 127 ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند استفاده از خط عبوری در منتهی‌الیه سمت چپ راه را برای پاره‌ای وسایل نقلیه ممنوع سازد مشروط بر اینکه هر مسیر‌راه حداقل دارای سه خط عبور باشد.
ماده 128 ـ حمل سرنشین در داخل خانه سیار هنگام یدک‌کشی آن ممنوع است.
ماده 129 ـ راهنمایی و رانندگی هر گونه اطلاعیه یا اخطاریه را به آخرین آدرس مالکین وسیله نقلیه خواهد فرستاد، پانزده روز پس از ارسال آنها تلقی بر اطلاع مالک خواهد بود.
ماده 130 ـ در صورتی که پارک وسیله نقلیه موجب سد معبر شود و یا برای تردد سایر وسایل نقلیه ایجاد خطر نماید به وسیله عوامل راهنمایی و رانندگی و با‌امکانات لازم به محل مناسب انتقال می‌یابد.
در این صورت هزینه جابجایی و نگهداری وسیله نقلیه علاوه بر پرداخت جریمه تخلف به عهده مالک خواهد بود.
ماده 131 ـ مسابقه گذاردن بین دو یا چند وسیله نقلیه یا حرکت در موازات یکدیگر و راه‌ندادن به وسایل نقلیه دیگر برای سبقت مجاز ممنوع است.
فصل نهم ـ علائم راهنمایی و رانندگی
ماده 132 ـ علایم راهنمایی و رانندگی که برای کنترل و تنظیم عبور و مرور در راههای مناطق آزاد به کار می‌رود به وسیله راهنمایی و رانندگی تعیین و در‌محل‌های مناسب نصب می‌گردد. کلیه رانندگان وسایل نقلیه و عابرین پیاده موظفند از علایم مذکور تبعیت نمایند.
ماده 133 ـ کنترل و تنظیم عبور و مرور به وسیله چراغ، تابلوها، خطوط، نوشته‌ها، مأموران انتظامی و یا هر وسیله دیگری که بر حسب مورد مقتضی باشد به‌عمل می‌آید. در هر حال فرمان مأموران راهنمایی و رانندگی بر تمام علایم دیگر مقدم است.
ماده 134 ـ در محل‌هایی که عبور و مرور به وسیله چراغ راهنمایی کنترل می‌شود رنگهای زیر برای مقاصدی که معین شده به کار می‌رود:
1 ـ چراغ سبز برای حرکت: وسایل نقلیه‌ای که با چراغ سبز روبرو می‌شوند حق عبور یا گردش را دارند مگر آن که گردش به وسیله علامت دیگری ممنوع شده‌باشد در هر حال وسایل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم وسایل نقلیه‌ای که مستقیماً می‌روند و حق تقدم عابرین پیاده‌ای که از گذرگاه پیاده‌رو در حرکتند رعایت‌نمایند.
2 ـ چراغ زرد برای احتیاط: وسایل نقلیه‌ای که با چراغ زرد روبرو می‌شوند بایستی قبل از خط ایست گذرگاه عابر پیاده توقف نمایند و اگر قبلاً وارد تقاطع شده‌اند موظفند به حرکت خود ادامه دهند و از تقاطع و گذرگاه عابر، عبور نمایند.
3 ـ چراغ قرمز برای ایست کامل: وسایل نقلیه‌ای که با چراغ قرمز روبرو می‌شوند باید قبل از خط ایست گذرگاه عابر پیاده توقف کامل نمایند و در صورت نبودن‌خط ایست در فاصله پنج متری چراغ راهنمایی بایستند و تا روشن شدن چراغ سبز منتظر بمانند.
4 ـ چراغ چشمک زن زرد برای عبور با احتیاط: وسایل نقلیه مکلفند با مشاهده این چراغ از تقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط کامل و سرعت کم عبور نمانید.
5 ـ چراغ چشمک زن قرمز برای ایست و عبور: وسایل نقلیه در صورت برخورد با این چراغ باید قبل از ورود به تقاطع یا گذرگاه پیاده توقف کامل کنند و پس از‌اطمینان از عدم وجود خطر تصادف عبور نمایند.
ماده 135 ـ انواع خطوطی که روی راهها باید کشیده شود مطابق نمونه‌ها منضم به آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی است.
ماده 136 ـ تابلوها باید مطابق نمونه بین‌المللی که ضمیمه آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی است تهیه و نصب شود.
ماده 137 ـ در محل‌هایی که چراغ قرمز یا هر نوع علایم ایست دیگر وجود دارد ممکن است به وسیله پیکان سبزی که در کنار چراغ قرمز تعبیه می‌شود یا با‌نصب تابلو به وسایل نقلیه اجازه داده شود که در مسیر معینی حرکت نمایند در این مورد رعایت حق تقدم پیادگان و وسایل نقلیه که با چراغ سبز جهت دیگر‌اجازه عبور داشته‌اند الزامی است.
ماده 138 ـ نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسایلی که دارای شباهت با علایم راهنمایی و رانندگی باشد یا از آنها تقلید شود و یا منظور از آن، هدایت و کنترل‌وسایل نقلیه باشد و یا به طریقی باعث جلوگیری از رویت علایم راهنمایی و رانندگی گردد همچنین نصب چراغهای رنگی تبلیغاتی در مجاورت چراغ‌های‌راهنمایی به طوری که موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات انتظامی می‌توانند در صورت مشاهده چنین اشیایی جهت برداشتن آنها اقدام و‌هزینه‌های متعلقه را دریافت نمایند.
ماده 139 ـ هیچکس حق ندارد در علایم راهنمایی و رانندگی و دیگر وسایل تنظیم عبور و مرور وسایل نقلیه تغییراتی بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید.
ماده 140 ـ علایم راهنمایی و رانندگی که به صورت نوشته به کار می‌رود و نوشته‌های متن تابلوهای راهنمایی و رانندگی باید به دو زبان فارسی و لاتین باشد.
ماده 141 ـ رانندگانی که قصد گردش به راست یا چپ یا توقف را دارند مکلفند از فاصله یکصد متری محل گردش یا توقف به وسیله چراغ راهنما به ترتیب زیر‌علامت بدهند:
1 ـ برای گردش به راست: چراغ راهنمای سمت راست را روشن کنند.
2 ـ برای گردش به چپ: چراغ راهنمای سمت چپ را روشن کنند.
3 ـ برای توقف: چراغ راهنمای سمت راست را روشن کنند.
ماده 142 ـ رانندگان وسایل نقلیه غیر موتوری فاقد چراغ راهنما باید با دست به ترتیب زیر علامت بدهند:
1 ـ برای گردش به راست: دست چپ را به طرف بالا نگاهدارند.
2 ـ برای گردش به چپ: دست چپ را بطور افقی نگاهدارند.
3 ـ برای توقف: دست چپ را به طرف پایین نگاهدارند.
ماده 143 ـ علایم اخباری همچنین علایم سبقت گرفتن به شرح زیر است:
1 ـ در روز بوق کوتاه.
2 ـ در شیب چند بار خاموش و روشن کردن چراغ بزرگ جلوی وسیله نقلیه یا تعویض استپ هنگام سبقت گرفتن، همچنین در روز و شب برای جلب توجه‌وسایل نقلیه پشت سر، استفاده از چراغ راهنما ضروری است.
ماده 144 ـ رانندگان وسایل نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل می‌کنند باید در طرفین و عقب وسیله نقلیه تابلوهایی که روی آن کلمه خطر با حروف درشت به رنگ‌قرمز نوشته شده باشد نصب کنند.
ماده 145 ـ هر گاه وسیله نقلیه‌ای شب در کنار راه توقف کند و نور کافی در محل برای تشخیص اشیا از فاصله 150 متری وجود نداشته باشد راننده (اعم از اینکه‌داخل وسیله نقلیه باشد یا خارج آن) مکلف است چراغهای کوچک جلو و خطر عقب وسیله را روشن نگهدارد.
ماده 146 ـ هر گاه در راهها، نقصی برای هر نوع وسیله نقلیه موتوری ایجاد شود راننده مکلف است آن را از مسیر عبور و مرور خارج و در محل مناسبی که‌موجب سد راه و مزاحمت سایر وسایل نقلیه و عابرین پیاده نباشد متوقف سازد، در این موارد و در سایر مواردی که وسیله نقلیه قادر به حرکت نباشد و انتقال آن‌به محل مناسب مقدور نشود به منظور اخبار به سایر راندگان علایم ایمنی به ترتیبی زیر در محل قرار دهد:
یک مثلث نورتاب قرمز به ابعاد 30 سانتی‌متر در فاصله افتاد متری عقب و در مسیر موافق عبور کامیونها و تریلی‌ها و اتوبوسها، مثلث مشابه دیگری در فاصله‌هفتاد متری جلو وسیله نقلیه به نحوی که کاملاً قابل رویت باشد.
ماده 147 ـ اگر وسیله نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل می‌کند در ساعات و شرایط مندرج در ماده 145 در راهها خارج شهر از کار بیفتد راننده موظف است که‌علاوه بر استفاده از مثلث نور تاب یک چراغ الکتریکی قرمز با باطری در فاصله هفتاد متری جلو و یکی در فاصله هفتاد متری عقب و یکی در پهلوی وسیله‌ازکارافتاده بگذارد.
ماده 148 ـ رانندگان کلیه وسایل نقلیه موظفند که از منتهی‌الیه سمت راست راه، حرکت نمایند مگر در موارد زیر:
الف ـ در موقع سبقت گرفتن از وسیله نقلیه جلو.
ب ـ موقعی که سمت راست راه به هر علتی مسدود و غیر قابل عبور باشد.
ج ـ هنگام گردش به چپ.
ماده 149 ـ در بزرگراه‌ها و اتوبان‌هایی که در هر مسیر حرکت سه خط عبور یا بیشتر داشته باشند حرکت به صورت مستمر در مسیر حرکت سمت چپ ممنوع‌است مگر برای سبقت یا گردش به چپ.
ماده 150 ـ در راههایی که به وسیله موانع مخصوص یا سکو به دو قسمت تقسیم شده رانندگان موظفند از قسمت راست حرکت کنند و حق ندارند از قسمت‌چپ استفاده نمایند و یا از روی موانع بگذارند.
ماده 151 ـ در راههای یک طرفه راننده وسایل نقلیه باید در جهت مجاز عبور کند و حرکت خلاف جهت مزبور ممنوع است.
ماده 152 ـ در میادین و تقاطع‌های سکودار رانندگان وسایل نقلیه موظفند از طرف راست میدان و یا سکو گردش نمایند.
ماده 153 ـ وسایل نقلیه چرخ لاستیکی کندرو (یا سرعت کمتر از 30 کیلومتر) در هنگام تردد در راههایی که مجاز اعلام شده مکلفند از منتهی‌الیه سمت راست‌و یا محل‌هایی که برای عبور آنها تعیین شده حرکت نمایند.
ماده 154 ـ در مواقعی که وسیله نقلیه‌ای از روبروی وسیله نقلیه دیگری در جهت مخالف حرکت می‌کند راننده هر یک از آنها بایستی حتی‌المقدور در طرف راست خود حرکت نماید و مخصوصاً در راههایی که از هر طرف فقط یک وسیله نقلیه می‌تواند عبور کند رانندگان باید سعی نمایند که در هنگام عبور فاصله کافی‌بین دو وسیله وجود داشته باشد.
ماده 155 ـ در راهها و مناطقی که میزان سرعت رانندگی به وسیله تابلو و یا علایم دیگر راهنمایی معین نگردیده حداکثر سرعت مجاز برای رانندگان وسایل نقلیه‌به قرار زیر می‌باشد:
الف ـ در شهرها
1 ـ در خیابانها پنجاه کیلومتر در ساعت.
2 ـ در کوچه‌ها و میدان‌ها و پیچها بیست کیلومتر در ساعت.
ب ـ در راهها خارج شهر و مناطق غیر مسکونی روزها 95 کیلومتر و شب‌ها 80 کیلومتر در ساعت.
ماده 156 ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند در مواقع یا محل‌های ضروری از طریق نصب تابلو یا علایم دیگر حداقل سرعت را نیز معین و اعلام نماید. در این‌صورت رانندگی با سرعت کمتر از حداقل مجاز نخواهد بود.
ماده 157 ـ رانندگان حق ندارند در راهها آنقدر با سرعت کم حرکت نمایند که باعث کندی عبور و مرور یا اختلال در آن بشوند مگر آن که برای احتراز از خطر و‌تصادف ضروری باشد.
ماده 158 ـ رانندگان وسایل نقلیه موظفند در تقاطع‌هایی که فاقد چراغ راهنما یا مأمور انتظامی یا تابلوی ایست می‌باشد، در سرپیچ‌ها، جاده‌های تنگ و تپه‌ها به‌طور کلی در محل‌هایی که موانعی در مسیر حرکت آنان وجود داشته باشد همچنین در مواقع بارندگی یا مه یا کولاک و امثال آنها از سرعت وسیله نقلیه تا حدی که بر حسب مورد برای احتراز از خطر یا تصادف ضرورت دارد بکاهند.
ماده 159 ـ رانندگانی که قصد سبقت گرفتن از وسایل نقلیه‌ای را که در جهت آنان حرکت می‌کنند دارند باید پس از دادن علایم لازم فقط از سمت چپ آنها سبقت گرفته و پس از سبقت و طی مسافت کافی مجدداً به طرف راست خود متوجه شوند به نحوی که راه وسیله نقلیه‌ای که از آن سبق گرفته شده مسدود نگردد یا‌موجب تصادف نشود، سبقت گرفتن از طرف راست وسیله نقلیه‌ای که در حال گردش به چپ می‌باشد مجاز است.
ماده 160 ـ رانندگان وسایل نقلیه‌ای که از آنها سبقت گرفته می‌شود، بایستی راه را برای وسیله نقلیه‌ای که در حال سبقت گرفتن است بازکنند و بر سرعت خود نیفزایند.
ماده 161 ـ سبقت گرفتن در موارد زیر ممنوع است:
1 ـ در سرپیچ‌ها تند و سربالایی‌هایی که میدان دید کم است.
2 ـ از پنجاه متر مانده به پیچها تا پنجاه متر بعد از آن یا در تقاطع راهها یا در تقاطع راه‌آهن.
3 ـ در مواقعی که میدان دید به هر علتی کافی نباشد.
4 ـ سبقت از وسیله نقلیه‌ای که خود در حال سبقت گرفتن است مگر در راههایی که سه خط عبور و یا بیشتر داشته باشد.
5 ـ برای اتوبوسها و کامیونها و تریلی‌ها در معابر شهری.
6 ـ از یک صد متر مانده به مدخل تونل‌ها و پلها تا انتهای آنها.
7 ـ در تقاطعی که با نصب علایم مخصوص سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.
ماده 162 ـ رعایت مقررات مربوط به حق تقدم عبور برای همه اجباری است مگر در مواردی که به موجب مقررات خاص با علایم مخصوص راهنمایی خلاف‌این حکم اجازه داده شده باشد.
ماده 163 ـ حق تقدم عبور وسایل نقلیه در تقاطع و میدان‌هایی که هیچگونه علامت و چراغ راهنما وجود نداشته باشد به ترتیب زیر است:
1 ـ در تقاطع‌های هم عرض اگر دور وسیله نقلیه‌ای که روبروی یکدیگر در حرکتند بخواهند با هم داخل خیابان مجاور واحدی شوند حق تقدم عبور با وسیله‌ای‌است که به سمت راست گردش می‌کند.
2 ـ هر گاه دو یا چند وسیله نقلیه از دو یا چند راه مختلف به مدخل تقاطع هم عرض یا میدانی رسند. حق تقدم عبور یا وسیله‌ای است که در طرف راست وسیله دیگر قرار دارد.
3 ـ در سه راهها حق تقدم عبور یا وسیله نقلیه‌ای است که مستقیم حرکت می‌کند ولو این که عرض خیابانی که مسیر آن است از عرض خیابان تلاقی کننده کمتر باشد.
ماده 164 ـ در برخورد راه اصلی با راه فرعی حق تقدم با وسیله‌ای است که از راه اصلی عبور می‌کند. رانندگانی که از راه فرعی وارد راه اصلی می‌شوند باید قبل‌از ورود به راه اصلی توقف کامل نمایند و پس از اطمینان از عدم برخورد با وسایل نقلیه‌ای که احتمالاً در راه اصلی حرکت می‌کنند وارد این راه بشوند.
ماده 165 ـ رعایت حق تقدم برای وسیله نقلیه‌ای که از راه خصوصی یا گاراژ یا کوچه یا تعمیرگاه و امثال آنها به معابر عمومی وارد می‌شود لازم است.
ماده 166 ـ وسیله نقلیه‌ای که در حرکت است به وسایل نقلیه متوقفی که در حال حرکت کردن یا جلو و عقب یا دور زدن هستند حق تقدم دارد.
ماده 167 ـ در گذرگاه عابر پیاده حق تقدم عبور با عابرین پیاده است.
ماده 168 ـ در راههای دو طرفه هر گاه وسیله نقلیه‌ای خواهد گردش به چپ کند حق تقدم با وسیله نقلیه‌ای است که مستقیم عبور می‌کند.
ماده 169 ـ در محل پارک کنار خیابان حق تقدم برای پارک‌کردن با وسیله نقلیه‌ای است که ضمن حرکت به عقب مشغول پارک کردن است.
ماده 170 ـ راننده وسیله نقلیه‌ای که در حرکت است هنگام شب یا هر موقع دیگری که به علت کمی روشنایی نتواند اشیا و اشخاص را از فاصله 150 متری به‌خوبی تشخیص دهد باید چراغهای آن را به ترتیب مقرر در مواد بعدی روشن نماید.
ماده 171 ـ در خیابانها و جاده‌هایی که نور کافی وجود دارد، باید فقط از چراغهای کوچک و در صورت خرابی ناگهانی چراغهای کوچک جلو از نور پایین چراغها بزرگ استفاده شود.
ماده 172 ـ در ساعاتی که چراغها روشن باشند اگر چند وسیله نقلیه متصل با هم حرکت کنند روشن کردن چراغ‌هایی که به لحاظ محل نصبشان پوشیده می‌شوند ضرورت ندارد ولی در هر حال چراغهای جلو وسیله اول و چراغ عقب وسیله آخر باید روشن باشند.
ماده 173 ـ رانندگان وسایل نقلیه موتوری موظفند که در جاده‌ها از نور بالا استفاده نمایند مگر در موارد زیر:
1 ـ در موقع روبرو شدن با وسیله نقلیه‌ای که در جهت مخالف حرکت می‌کند، در این صورت راننده بایستی از فاصله 150 متری از نور پایین استفاده کند.
2 ـ هنگامی که وسیله نقلیه از فاصله 150 متری عقب وسیله نقلیه دیگری که در حال حرکت عبور می‌کند مگر وقتی که در حال سبقت گرفتن گرفتن باشد.
ماده 174 ـ قواعد گردش در تقاطع راهها به شرح زیر است:
1 ـ برای گردش به راست باید وسیله نقلیه را به منتهی‌الیه سمت راست هدایت کرده و کاملاً از کنار تقاطع گذشت.
2 ـ برای گردش به چپ بایستی از فاصله یکصد متری تقاطع با دادن علامت وارد مسیر سمت چپ شده به طوری که پس از ورود به تقاطع وسیله در حدود مرکز‌تقاطع قرار گیرد و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که مستقیم در حرکتند با حداقل سرعت به چپ گردش نماید به نحوی که پس از ورود به خیابان‌مورد نظر در مجاورت محور وسط آن خیابان قرار گیرد.
ماده 175 ـ در راههای یک طرفه برای گردش به چپ رانندگان موظفند وسیله نقلیه را به منتهی الیه طرف چپ راه هدایت و سپس به هدایت و سپس به چپ گردش کنند.
ماده 176 ـ دور زدن در فاصله یکصد و پنجاه متری پیچها و سربالایی‌ها که میدان دید کافی نیست همچنین از روی خط ممتد ممنوع است.
ماده 177 ـ عقب راندن وسیله نقلیه هنگام ضرورت باید با احتیاط کامل برای احتراز از وقع هر گونه حادثه و انسداد راه عبور وسایل نقلیه صورت گیرد.
ماده 178 ـ رانندگان وسایل نقلیه همگانی که مسافر ندارند باید در ایستگاههایی که از طرف راهنمایی و رانندگی علامت‌گذاری شده متوقف شوند مگر اینکه واحد مذکور مقررات دیگری اعلام کند.
ماده 179 ـ کلیه رانندگان وسایل نقلیه برای سوار و پیاده کردن سرنشینان خود بایستی فقط در محل‌ها مجاز و در منتهی‌الیه سمت راست سواره رو توقف نمایند.
ماده 180 ـ در نقاط غیر مسکونی و خراج از شهر توقف کوتاه یا طولانی حتماً باید در پارکینگ‌هایی که در حاشیه راه احداث شده انجام شود.
ماده 181 ـ هیچ راننده‌ای مجاز نیست وسیله نقلیه‌ای را که موتور آن روشن است ولو در محل مجاز متوقف سازند و خود از آن پیاده و دور شود. در سراشیبی باید پس از توقف چرخهای جلوی وسیله نقلیه به سمت راست کنار راه استقرار یابد.
ماده 182 ـ رانندگان وسایل نقلیه در موارد زیر موظفند به ترتیبی که در زیر مقرر می‌شود توقف نمایند.
1 ـ در موقع برخورد با وسیله نقلیه امدادی که دستگاه‌های اخبار صوتی یا بصری خود را بکار انداخته باشند باید وسیله نقلیه را به منتهی‌الیه سمت راست راه‌هدایت و عنداللزوم تا گذشتن وسایل نقلیه امدادی متوقف شوند.
2 ـ قبل از ورود به تقاطعی که فاقد علایم یا مأمور راهنمایی است باید توقف کنند و سپس با احتیاط کامل از تقاطع بگذرند.
3 ـ قبل از رسیدن به گذرگاه عابر پیاده و در صورت عبور اشخاص باید وسیله نقلیه خود را متوقف سازند و با حرکت دادن دست چپ رانندگان پشت سر را نیز به توقف دعوت نمایند.
4 ـ هنگام برخورد با اتومبیل‌های مدارس که برای سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان در حال توقف می‌باشند.
ماده 183 ـ توقف در محل‌های زیر ممنوع است:
1 ـ پیاده‌رو و گذرگاه عابر پیاده.
2 ـ مقابل مدخل خیابانها و جاده‌ها و کوچه‌ها یا مدخل اتومبیل رو ساختمان‌ها.
3 ـ داخل تقاطع.
4 ـ در فاصله پانزده متری میدانی یا تقاطع یا سه راهها یا تقاطع راه‌آهن.
5 ـ پنج متری شیرهای آب منصوب در راهها.
6 ـ پانزده متری اطراف چراغ راهنماهای تابلوی راهنمایی که در کنار جاده‌ها نصب شده است.
7 ـ کوچه‌ها.
8 ـ از ابتدا تا انتهای پیچها.
9 ـ در فاصله پانزده متری مدخل گاراژهای آتش‌نشانی، پلیس و بیمارستانها.
10 ـ کنار وسایل نقلیه‌ای که خود متوقف می‌باشند. (توقف دوبله)
11 ـ روی پلها و داخل تونل‌ها و معابر هوایی (راههایی که بر روی پایه قرار دارند)
12 ـ در خیابان‌هایی که پیاده‌رو آنها قابل عبور نبوده و پیاده اجباراً از قسمتی از سواره رو عبور می‌کنند.
13 ـ در ایستگاه‌ها وسایل نقلیه عمومی و حریم آنها که با علایم راهنمایی مشخص است.
14 ـ در محل‌هایی که تابلوهای توقف مطلقاً ممنوع نصب شده است.
15 ـ در هر نقطه از معابر به منظور تعمیر وسیله نقلیه جز در مورد ماده 146 که باید به ترتیب مقرر در همان ماده عمل شود.
16 ـ در محل‌هایی که دستگاه پارکومتر نصب شده در کنار راه به علت نیانداختن سکه در داخل آن با پایان یافتن زمان معین و یا ازکارافتادن دستگاه که علامت پارکینگ ممنوع را نشان دهد.
17 ـ در سطح آسفالت جاده‌های دوبانده.
18 ـ در خطوط عبور بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها.
ماده 184 ـ رانندگان موتورسیکلت بایستی در موقع رانندگی فقط روی زین موتور بنشینند و حق ندارند شخص دیگری را بر ترک سوار کنند مگر اینکه در ترک‌نیز یک زین کامل نصب شده یا موتورسیکلت دارای ساید کار باشد.
ماده 185 ـ رانندگی با دوچرخه رکابدار بدون داشتن زین محکم در محل مخصوص ممنوع است.
ماده 186 ـ دو ترکه سوار کردن اشخاص روی دو چرخه ممنوع است.
ماده 187 ـ دوچرخه سواران مکلفند:
1 ـ هنگام حرکت کاملاً از طرف راست راه عبور نمایند.
2 ـ در صورت تعدد دوچرخه‌سواران در یک ردیف حرکت کنند مگر آن که معبری ویژه برای آنها اختصاص داده شده باد در این صورت حق ندارند از خارج معبر‌ویژه و مخصوص عبور نمایند.
ماده 188 ـ عبور دوچرخه‌سوار از پیاده‌رو و وسط دسته‌جات، بازار و نقاط شلوغ و پرتردد ممنوع است.
ماده 189 ـ رانندگان موتورسیکلت و دوچرخه حق ندارند در راهها حین رانندگی بار و اشیای دیگری حمل کنند یا حرکت ورزشی نمایند یا اعمالی انجام دهند که مستلزم بر داشت دست‌های آنان از روی فرمان باشد.
ماده 190 ـ در سایر موارد پیش‌بینی نشده در این آیین‌نامه، ملاک عمل آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی جاری در کشور است.
ماده 191 ـ جداول جرایم رانندگی در مناطق آزاد بر اساس ماده 45 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین ـ مصوب 1369 ـ بنا به‌پیشنهاد دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و تصویب وزارت کشور خواهد بود.
این تصویبنامه در تاریخ 17/8/1373 به تایید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.
حسن حبیبی – معاون اول رییس جمهور
منبع سایت صلح
