هیأت وزیران در جلسه مورخ 5 /2 /1380 بنا به پیشنهاد مشترک وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان بهزیستی کشور و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، موضوع نامه شماره 1654 /319- 8302 /105 مورخ 17 /1 /1379 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و به استناد جزء 5 بند«الف» ماده (192) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران- مصوب 1379 – آیین نامه اجرایی جزء یاد شده را‌به شرح زیر تصویب نمود:
آیین نامه اجرایی جزء (5) بند (الف) ماده (192) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
مصوب 1380,02,05
ماده 1 – بیماران روانی مزمن به بیمارانی اطلاق می گردد که بیماری آنها شروع و پیشرفت تدریجی داشته باشد، به مدت طولانی ( حدود دو سال) دوام یابد و تمایل به عود داشته، منجر به افت عملکرد و ایجاد ناتوانی یا معلولیت شود.
این نوع بیماری ها شامل: اسکیزوفرنی: اختلالات عاطفی، اختلالات اضطرابی، اختلالات شخصیتی، اختلالات روانی عضوی، اختلالات شناختی و زوال عقل، اختلالات ناقض رشد و مانند آنها می شود.
تبصره 1 – تشخیص مزمن بودن اختلال و یا وجود افت کلی عملکرد، با روانپزشک معالج (با توجه به سوابق پزشکی، معاینه و آزمایشهای انجام شده) و تأیید کمیسیون پزشکی است که حداقل یک نفر روانپزشک در آن حضور داشته باشد.
کمیسیون مذکور مکلف است حداکثر ظرف شش هفته نسبت به تعیین تکلیف بیمار اقدام نماید. در صورت بروز اختلاف نظر، موضوع برای تعیین تکلیف نهایی به کمیسیون مستقر در سازمان بهزیستی کشور متشکل از روانپزشک سازمان بهزیستی کشور، روانپزشک دانشگاه علوم پزشکی منطقه و پزشک قانونی ارجاع می شود.
تبصره 2 – دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و سازمان بهزیستی کشور مکلفند حسب مورد نسبت به پذیرش بیماران روانی که از‌سوی مراجع ذی صلاح (کمیسیون پزشکی استان، دادگاههای صالحه و ستاد ساماندهی امور متکدیان مستقر در استان) ارجاع می شوند، اقدام نمایند.
ماده 2 – منظور از ساماندهی، اتخاذ روشی هماهنگ، منسجم و یکپارچه برای ارایه تمام خدمات و فعالیتهای مربوط به بهداشت و سلامت روان در‌سطوح پیشگیری، درمان و توانبخشی و نیز بررسی، تعیین و تأمین نیازهای (بهداشتی، درمانی و توانبخشی) بیماران روانی مزمن است و مقصود از توانبخشی انجام و ارایه کلیه خدمات لازم، در جهت توانمند ساختن بیماران روانی مزمن جهت دست یابی به زندگی مستقل و خودکفا است که شامل توانبخشی طبی، روانی، اجتماعی و حرفه ای می گردد.
ماده 3 – ارایه خدمات موضوع این آیین نامه در قالب برنامه اجرایی واحد و با استفاده از کلیه منابع و امکانات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان بهزیستی کشور و دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و مؤسسات وابسته به آنها و نیز منابع و امکانات سایر سازمانها و نهادهای دولتی (سازمان بهزیستی کشور) و مؤسسات خصوصی، خیریه و تعاونی ذی ربط و با جلب مشارکت مردمی، صورت می گیرد.
ماده 4 – تعداد بیماران روانی مزمن، که نیاز به مراقبت در طول زندگی دارند در هر یک میلیون نفر جمعیت سیصد نفر برآورد می گردد و به ازای هر ده نفر بیمار روانی مزمن چهار تخت نگهداری ( با احتساب تخت های موجود) در بخش های دولتی و غیردولتی ایجاد می شود ( غیر از بخشهای درمانی حاد که در بیمارستانهای عمومی و تخصصی پیش بینی می شود). این میزان، حداقل (60%) در بخش غیردولتی (خیریه و خصوصی) و بقیه در بخش دولتی سازماندهی خواهد شد.
ماده 5 – به منظور ساماندهی وضعیت بیماران روانی (مزمن) ستادی تحت عنوان ستاد مرکزی ساماندهی بیماران روانی مزمن، به ریاست وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با حضور نمایندگان تام الاختیار دستگاهها و نهادهای زیر تشکیل می شود:
1ـ قوه قضاییه.
2ـ وزارت کشور.
3ـ سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
4ـ سازمان نظام پزشکی کشور.
5ـ شهرداری تهران.
6ـ یکی از معاونان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
7- رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر.
تبصره 1 – رییس سازمان بهزیستی کشور، به عنوان دبیر ستاد یاد شده تعیین می گردد.
تبصره 2 – جلسه ستاد مذکور، حداقل هر شش ماه یک بار تشکیل می شود. دبیر ستاد حسب مورد از نمایندگان سایر دستگاه های دولتی و غیردولتی دعوت می نماید.
تبصره 3 – در راستای توسعه، تعمیم و تقویت برنامه های ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی مزمن و به منظور ارایه خدمات جامع، تمام دستگاههای ارایه دهنده خدمات (بهداشتی، درمانی و توانبخشی) ملزم به اجرای مصوبات ستاد مرکزی خواهند بود. سایر دستگاههای اجرایی نیز‌همکاری لازم را در این زمینه به عمل خواهند آورد.
تبصره 4 – وظایف امور دبیرخانه ای ستاد مرکزی ساماندهی بیماران روانی بر عهده سازمان بهزیستی کشور است.
ماده 6 – وظایف ستاد مرکزی ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی مزمن به شرح زیر است:
1ـ ایجاد هماهنگی های لازم درون‌بخشی و بین‌بخشی
2ـ پیشنهاد و تصویب سیاست ها و خط مشی های کلی ساماندهی بیماران روانی مزمن.
3ـ بررسی و تصویب برنامه های آموزشی و پژوهشی ارایه شده از سوی کمیته تخصصی.
4ـ بررسی و پیشنهاد بودجه سالانه ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی مزمن و اعلام آن به مراجع ذی ربط.
ماده 7 – در جهت تأمین امکانات لازم برای انجام تحقیقات بنیادی و کاربردی در مورد اختلالات روانی مزمن، طراحی و تدوین برنامه های آموزشی و بازآموزی نیروی انسانی ارایه دهنده خدمات و تهیه طرحهای اجرایی مناسب، کمیته تخصصی ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی مزمن با حضور رییس یا نمایندگان تام الاختیار انجمن ها و دستگاه های اجرایی زیر تشکیل می شود:
1ـ رییس دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی(رییس کمیته تخصصی).
2ـ انجمن علمی روانپزشکی ایران.
3ـ انجمن روانشناسی بالینی.
4ـ انجمن مددکارای ایران.
5ـ بیمارستان روانپزشکی رازی تهران.
6ـ سازمان بهزیستی کشور.
7ـ سه نفر از معاونان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی( به انتخاب وزیر).
تبصره 1 – آیین نامه داخلی این کمیته به پیشنهاد رییس کمیته تخصصی در اولین جلسه به تصویب خواهد رسید.
تبصره 2 – رییس کمیته تخصصی می تواند حسب نیاز، از هر یک از مدیران گروههای آموزشی دانشگاههای کشور و یا سایر مراجع علمی دعوت به عمل آورد.
تبصره 3 – سازمان بهزیستی کشور موظف است علاوه بر انجام کلیه وظایف محوله نسبت به ایجاد بانک اطلاعاتی بیماران روانی مزمن اقدام نماید.
ماده 8 – به منظور تشویق و ترغیب بخشهای خصوصی، خیریه و تعاونی برای ارایه خدمات به بیماران روانی مزمن، سازمان بهزیستی کشور موظف‌است در کوتاه ترین زمان ممکن و بر اساس مصوبه شماره 455 /14 مورخ 17 /12 /1378 شورای عالی اداری، در خصوص نحوه صدور مجوز تأسیس تشکل های غیردولتی نسبت به صدور مجوز های لازم برای تأسیس این مراکز اقدام نماید. ضوابط تأسیس و انحلال مراکز ارایه خدمات به بیماران روانی و مزمن حداکثر ظرف سه ماه پس از تصویب این آیین نامه توسط سازمان بهزیستی کشور تدوین و به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی‌خواهد رسید.
ماده 9 – به منظور توسعه فعالیتهای بخش غیردولتی در امر نگهداری و مراقبت بیماران روانی مزمن اقدامات زیر به عمل خواهد آمد و سازمان بهزیستی کشور موظف است تمهیدات لازم را برای اجرای مؤثر این اقدامات از طریق برنامه ها و فعالیتهای مناسب با رعایت قوانین و مقررات مربوط پیش بینی نماید:
الف – واگذاری واحدهای دولتی نگهداری و مراقبت از بیماران روانی مزمن به بخش غیردولتی و واحد های جدید الاحداث با رعایت ماده (4) این‌آیین نامه.
ب – اجاره واحد های دولتی و نگهداری و مراقبت از بیماران روانی مزمن به بخش غیردولتی.
ج – تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز واحد های غیردولتی به صورت وجوه اداره شده و کمک بلاعوض.
د – پرداخت بخشی از هزینه سرانه نگهداری و مراقبت در واحد های غیردولتی و خانواده های دارای بیمار روانی مزمن.
تبصره 1 – به خانواده های نیازمند دارای بیماران روانی مزمن که بنا به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع تبصره (1) ماده (1) این آیین نامه امکان درمان و بازتوانی آنها در میان خانواده وجود دارد، یارانه ای با تأیید اداره بهزیستی شهرستان حداکثر معادل (75%) هزینه سرانه ماهانه بخش غیردولتی بر‌اساس قانون ضوابط پرداخت کمک و یا اعانه به افراد و مؤسسات غیردولتی موضوع ماده (71) قانون محاسبات عمومی کشور- مصوب 1378 – از محل اعتبارات مصوب پرداخت خواهد شد.
تبصره 2 – به ازای تعداد بیماران روانی مزمنی که بنا به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع تبصره (1) ماده (1) این آیین نامه به مراکز غیردولتی معرفی می گردند یارانه ای برای مؤسسات خصوصی، خیریه و تعاونی به ترتیب معادل (60%) هزینه سرانه واحد های دولتی برای مؤسسات خصوصی و تعاونی و (75%) هزینه سرانه ماهانه واحد های دولتی برای مؤسسات خیریه بر اساس قانون ضوابط پرداخت کمک و یا اعانه به افراد و مؤسسات غیردولتی موضوع ماده (71) قانون محاسبات عمومی کشور- مصوب 1378 – از محل اعتبارات مصوب پرداخت خواهد شد.
تبصره 3 – بیماران روانی مزمنی که امکان ارایه خدمات فوق به آنان از طریق تبصره (1) و (2) این ماده مقدور نمی باشد، به مراکز درمانی و مراقبت طولانی مدت و بازتوانی بیماران روانی مزمن که تحت نظر سازمان بهزیستی کشور اداره می گردند، معرفی و در آنها تحت مراقبت و توانبخشی قرار می گیرند. امکانات موجود مربوط به نگهداری طولانی مدت بیماران روانی مزمن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به همراه اعتبارات مربوط به تدریج و با تشخیص کمیته ای مرکب از نمایندگان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی کشور به سازمان بهزیستی کشور منتقل می گردد.
تبصره 4 – کلیه مراکز ارایه دهنده خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی مکلفند اصول مربوط به سیستم ارجاع را رعایت نمایند و در هر یک از مراحل بهبود، درمان یا ناتوانی یا عود و تشدید بیماری، با انجام معاینات لازم و بررسی پرونده های این بیماران، حسب مورد، نسبت به ترخیص یا معرفی بیمار به مراکز سرپایی و روزانه مراکز مراقبت و درمان طولانی مدت و بازتوانی یا اعزام آنان به بخشهای حاد بیمارستانها، طبق نظر روانپزشک و گروه درمانگر‌اقدام نمایند.
ماده 10 – به منظور کمک به تأمین فضاها و تجهیزات مراکز درمان و مراقبت طولانی مدت و مراکز توانبخشی (سرپایی، بیمارستانهای روزانه، مراکز سکونتی و کارگاههای حمایت شده و نظایر آنها) در بخش غیردولتی، تسهیلات لازم تا (70%) منابع مورد نیاز واحد های مربوط به صورت وجوه اداره شده از سوی سازمان بهزیستی کشور در اختیار این مراکز قرار می گیرد و همچنین کمک نقدی بلاعوض حداکثر به میزان (15%) اعتبار مورد نیاز مؤسسات خیریه و تعاونی و (10%) اعتبار مورد نیاز مؤسسات خصوصی به متقاضیان پرداخت خواهد شد.
تبصره – در صورتی که مراکز غیردولتی (خیریه، خصوصی و تعاونی) که در چهارچوب ضوابط این آیین نامه کمک نقدی بلاعوض دریافت داشته اند به هر دلیلی منحل یا تعطیل شوند، سازمان بهزیستی کشور مکلف است کمک های پرداختی را با احتساب نرخ تورم بر اساس شاخصهای بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از مؤسسین وصول و یا معادل آن را از اموال و تجهیزات مراکز فوق، بر اساس نظر کارشناس رسمی سازمان بهزیستی کشور، برداشت کند. وجوه و تجهیزات حاصله از اجرای این تبصره از سوی سازمان بهزیستی کشور در اختیار سایر مراکز غیردولتی یا دولتی نیازمند بر اساس ضوابط آن سازمان قرار می گیرد.
ماده 11 – هزینه سرانه ماهانه واحد های دولتی با در نظر گرفتن معیار های لازم شامل طول دوره درمان و نگهداری، شاخصهای پرسنلی، هزینه های اداری و ملزومات مورد نیاز، بنا به پیشنهاد سازمان بهزیستی کشور و تأیید سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تعیین می شود.
ماده 12 – دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استانها مکلفند نسبت به تأمین امکانات لازم درمانهای سرپایی و نیز اختصاص تختهای مورد نیاز به بیماران روانی اقدام نمایند.
تبصره 1 – دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و سازمان بهزیستی استانها مکلفند با همکاری یکدیگر نسبت به ارایه کلیه خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی به بیماران روانی مزمن ( در منطقه تحت پوشش) خود اقدام و از اعزام بیماران به تهران یا شهرستانهای دیگر خودداری نمایند.
تبصره 2 – ارتباط دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و سازمانهای بهزیستی در هر استان ، در زنجیره ارجاع به صورت دو طرفه خواهد بود و کلیه بیماران توانبخشی شده، برای پیگیری های بعدی به مناطق و پایگاههای تحت پوشش دانشگاه ارجاع داده خواهند شد.
ماده 13 – نیروی انسانی مورد نیاز مراکز جدید دولتی، در مرحله اول از محل جابجایی نیرو های موجود و در مرحله بعد، در صورت نیاز با موافقت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با استخدام نیرو های جدید حداکثر معادل (50 %) تعداد نیروی انسانی خروجی تأمین خواهد شد.
ماده 14 – اعتبارات جاری مورد نیاز برای اجرای مفاد این آیین نامه، علاوه بر اعتبار پیش بینی شده در بودجه دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی، از محل اعتبارات مصوب سازمان بهزیستی کشور که در قانون بودجه سالانه پیش بینی می شود تأمین و پرداخت می گردد.
تبصره – سازمان بهزیستی کشور موظف است هزینه سرانه ماهانه کامل بیماران روانی مزمن بی سرپرست و مجهول الهویه ای را که به مراکز غیردولتی معرفی می گردند از محل اعتبارات پیش بینی شده تأمین و پرداخت نماید.
ماده 15 – اعتبارات لازم به منظور تأمین و تجهیز فضا های مورد نیاز مراکز مراقبت و درمان طولانی مدت و مراکز بازتوانی بیماران روانی مزمن در بخش دولتی از محل اعتباراتی که برای تغییر کاربری بیمارستانها و ساختمانهای مازاد و اجاره به بخش غیردولتی با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در بودجه پیش بینی می شود، تأمین خواهد شد.
تبصره 1 – وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است نسبت به توسعه و تکمیل بخشهای اعصاب و روان در بیمارستانهای عمومی و تخصصی مطابق سطح بندی خدمات درمانی کشور موضوع ماده (193) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران- مصوب 1379 – اقدام نماید.
تبصره 2 – سازمان بهزیستی کشور موظف است در چارچوب نظام بیمه همگانی خدمات درمانی برای کلیه بیماران روانی مزمنی که تحت پوشش هیچ یک از بیمه های درمانی کشور نمی باشند از محل اعتبارات پیش بینی شده آن سازمان، سرانه بیمه درمان را تأمین و پرداخت نماید.
ماده 16 – کارکنان شاغل در مراکز درمان و مراقبت طولانی مدت و بازتوانی بیماران روانی مزمنی که به طور مستقیم با بیماران روانی مزمن در تماس‌می باشند مشمول قوانین و مقررات مربوط به مشاغل سخت و زیان آور موضوع بند های «خ» و «د» ماده (39) قانون استخدام کشوری و آیین نامه های مربوط خواهند شد.
ماده 17 – سازمان بهزیستی کشور موظف است در هر سال با هماهنگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به تهیه گزارش ارزیابی عملکرد مفاد این آیین نامه اقدام کند و آن را به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور اعلام نماید.
معاون اول رییس جمهور- حسن حبیبی
منبع سایت صلح
