هیأت وزیران در جلسه مورخ 22/12/1380 بنا به پیشنهاد مشترک شماره 129026 مورخ 19/12/1380 وزارتخانه های کار و امور اجتماعی و بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و سازمان تأمین اجتماعی و به استناد بند (5) جزء (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و (77) و تبصره ماده (76) قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده (76) مصوب 1371 – مصوب 1380 – آئین نامه اجرایی بند یاد شده را به شرح زیر تصویب نمود :
آئین نامه اجرایی بند (5) جزء (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و(77) و تبصره ماده (76) قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده (76) مصوب 1371 – مصوب 1380
ماده 1– کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی ، شیمیائی ، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده و در اثر اشتغال بیمه شده تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیتهای طبیعی (جسمی و روانی ) در وی ایجاد می شود که نتیجه آن بروز بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن می باشد . مشاغل سخت و زیان آور موضوع این ماده به دو گروه تقسیم می شوند :
الف – مشاغلی که صفت سخت و زیان آوری با ماهیت شغلی وابستگی داشته اما می توان با بکارگیری تمهیدات بهداشتی ، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان آوری آنها را حذف نمود .
ب – مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان آوربوده و با بکارگیری تمهیدات بهداشتی ، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما ، صفت سخت و زیان آوری آنها کاهش یافته ولی کماکان سخت و زیان آوری آنها حفظ می گردد .
ماده 2– تعیین سخت و زیان آور بودن مشاغل موضوع ماده (1) و نوع آن ( گروه ‹‹الف›› و گروه ‹‹ب›› ) در هر کارگاه با بررسی سوابق ، انجام بازدید و بررسی شرایط کار توسط کار شناسان بهداشت حرفه ای وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و بازرسان وزارت کار و امور اجتماعی و با تأیید آن توسط کمیته استانی موضوع این آیین نامه انجام می گیرد .
تبصره کارفرمایان کارگاهها مکلفند با کارشناسان و بازرسان موضوع این ماده همکاری و مدارک مورد نیاز را در اختیار آنان قرار دهند .
ماده 3– کارفرمایان کلیه کارهای سخت و زیان آور که تمامی یا برخی از کارهای آنها سخت و زیان آور می باشند مکلفند اقدامات زیر را انجام دهند :
1– کارفرمایان کارگاههای تأسیس شده ، تا تاریخ قانون یاد شده مکلفند حداکثر ظرف 2 سال از تاریخ مزبور ، نسبت به ایمن سازی عوامل و شرایط محیط کار مطابق حد مجاز و استاندارهای مشخص شده در قانون کار و آئین نامه های مربوط ( مصوب شورایعالی حفاظت فنی ) و سایر قوانین موضوعه در این زمینه اقدام نمایند .
در مورد کارگاههایی که پس از تصویب قانون یاد شده ایجاد می گردد کارفرمایان مربوط مکلفند گواهی لازم را از وزارتخانه های کار و امور اجتماعی و بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر رعایت ایمنی بهداشت و استاندارد بودن آنها طبق قانون کار اخذ نمایند . اجازه فعالیت این قبیل کارگاهها مشروط به ارایه گواهی مزبور می باشد .
2 -کارفرمایان مکلفند شاغلین در کارهای سخت و زیان آور را حداقل سالی یکبار به منظور آگاهی از روند سلامتی و تشخیص بهنگام بیماری و پیشگیری از فرسایش جسمی و روحی آنان توسط مراکز بهداشتی و درمانی مورد معاینه قرار داده و نتیجه را در پرونده های مربوط ضبط و یک نسخه از آن را به سازمان تأمین اجتماعی ارایه نمایند . 3- تغییر شغل بیمه شده که در معرض فرسایش جسمی و روحی ناشی از اشتغال در کارهای سخت و زیان آور باشد بر اساس مقررات پیش بینی شده در قانون کار صورت می گیرد .
3-معاینات قبل از استخدام طبق ماده (90) قانون تأمین اجتماعی – مصوب 1354 – انجام می گردد.
ماده 4– به استناد تبصره (1) ماده (96) قانون کار مقررات و ضوابط انجام معاینات پزشکی موضوع ماده (3) این آیین نامه اعم از قبلاز استخدام و ادواری اختصاصی و هرگونه معاینات پزشکی دیگر در این ارتباط مطابق با دستورالعمل ها و آیین نامه های جاری وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود .
تبصره – وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی موظف است تمهیدات لازم برای اعلام نتایج معاینات موضوع این ماده متناسب با شرح وظایف سازمان های ذی ربط بعمل آورد .
ماده 5– حذف صفت سخت و زیان آوری کار در اثر بکارگیری تمهیدات بهداشتی ، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما بعد از گذشت ‹‹2›› سال از تاریخ تصویب قانون در هر کارگاه و خروج شغل از شمول این آیین نامه و یا استمرار سخت و زیان آوری کار ، پس از اعلام نتایج بازدید و بررسی شرایط کار توسط کارشناسان موضوع ماده (2) این آیین نامه و تأیید کمیته استانی کارهای سخت و زیان آور انجام می گیرد .
تبصره– وزارتخانه های بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و کار و امور اجتماعی مکلفند گزارش بازدید خود از کلیه کارگاههایی که تمام یا برخی از مشاغل آنها سخت و زیان آور تشخیص داده شده است را به کمیته استانی مربوط ارایه نمایند .
ماده 6– در صورتی که گزارش کارشناسان موضوع ماده (5) این آیین نامه پس از تأیید کمیته استانی حاکی از عدم کاهش یا حذف عوامل زیان آور و بیماری زای محیط کار ظرف مهلت مقرر در قانون باشد اقدامات لازم بر حسب مورد مطابق قانون کار از سوی وزارتخانه های کار و امور اجتماعی و بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی بعمل خواهد آمد .
ماده 7– سیاستگذاری کشوری کارهای سخت و زیان آور موضوع این آیین نامه ، ارزیابی مجدد مشاغلی که بدواً سخت و زیان آور تعیین شده اند ولی بر اساس اطلاعات بعدی نیاز به بازنگری دارند ، ایجاد هماهنگی و نظارت بر عملکرد و رسیدگی به درخواست کمیته های استانی موضوع ماده (8) این آیین نامه و تعیین مشاغل سخت و زیان آور در تأسیسات ملی و مهم مانند نیروگاه ها و پالایشگاه ها و … به عهده شورایعالی حفاظت فنی خواهد بود.
تبصره مدیر عامل سازمان تأمین اجتماعی و نماینده وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی با حق رأی در زمینه کارهای سخت و زیان آور عضو شورایعالی حفاظت فنی از تاریخ تصویب این آیین نامه خواهند شد .
ماده 8– به منظور تشخیص و تطبیق مشاغل سخت و زیان آور کمیته استانی متشکل از اعضای زیر در هر استان تشکیل می گردد :
مدیر کل کار و امور اجتماعی استان به عنوان رییس کمیته .
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ، درمانی دانشگاه .
مدیر کل تأمین اجتماعی استان .
یک نفر بازرس کار با معرفی اداره کل کار و امور اجتماعی استان .
کارشناس مسئول بهداشت حرفه ای با معرفی مدیریت درمان تأمین اجتماعی استان .
یک نفر کارشناس بهداشت حرفه ای با معرفی مدیریت درمان تأمین اجتماعی استان .
تبصره 1– حضور نماینده بیمه شده و کارفرما در جلسات بدون حق رأی بلامانع می باشد .
تبصره 2– جلسات کمیته های استانی در اداره کل کار و امور اجتماعی تشکیل و با حضور ‹‹5›› نفر از اعضاء رسمیت می یابد و تصمیمات جلسه با اکثریت آراء حاضرین معتبر و لازم الاجرا می باشد .
تبصره 3– در استانهایی که دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مستقل وجود دارد در صورت طرح پرونده های مرتبط با منطقه تحت پوشش ، کارشناس مسئول بهداشت حرفه ای معاونت بهداشتی دانشکده مزبور ، جایگزین کارشناس مسئول بهداشت حرفه ای معاونت بهداشتی دانشگاه خواهد بود .
تبصره 4– با تصویب کمیته استانی دعوت از افراد صاحب نظر و اساتید مربوط جهت شرکت در جلسات بدون حق رأی بلامانع می باشد .
ماده 9– وظایف کمیته های استانی به شرح زیر می باشد :
1– تعیین و تطبیق مشاغل سخت و زیان آور با مواد این آیین نامه و اعلام به مراجع ذیربط و توجه ویژه به بانوان شاغل مشمول مشاغل سخت و زیان آور به خصوص در دوران بارداری و شیردهی .
2-بررسی و تشخیص مشاغل موضوع ماده (1) این آیین نامه که توسط بیمه شده ، کارفرما یا سایر مراجع به عنوان مشاغل سخت و زیان آور معرفی شده و اعلام نتیجه به متقاضی و سازمانهای ذیربط .
3-بررسی مواردی که با اتخاذ تدابیر لازم حالت سخت و زیان آوری شغل یا مشاغل از بین رفته و در زمره مشاغل عادی درآمده اند و اعلام آن به مراجع ذیربط به منظور حذف مزایا و امتیازات و … که به کار سخت و زیان آور تعلق گرفته است .
4-بررسی و ارائه پیشنهاد مشاغل جدید برای طرح در شورای عالی حفاظت فنی برای تعیین سخت و زیان آور بودن و یا نبودن آن .
5-اجرای سیاستها و مصوبات شورای عالی حفاظت فنی .
تبصره کارفرمایان کارگاهها مکلفند با کمیته موضوع ماده (9) این آیین نامه همکاری و مدارک مورد نیاز را در اختیار آنان قرار دهند .
ماده 10– وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی مکلف است هر ساله حدود تماس شغلی عوامل بیماری زا را به شورایعالی حفاظت فنی اعلام نماید شورایعالی مذکور موظف است مراتب را به کمیته های استانی کارهای سخت و زیان آور جهت اجرا اعلام نماید .
ماده 11– در صورت تشخیص کمیته استانی مبنی بر قرار گرفتن کار در عداد گروه (الف)و(ب) ماده (1) این آیین نامه ، کارفرما موظف است نسبت به حذف یا کاهش عوامل سختی و زیان آوری کار تا حد مجاز و تأمین استاندارهای لازم مورد تأیید مراجع ذی ربط در مهلت مقرر اقدام نماید . در غیر این صورت هر گونه عارضه ، حادثه و غرامتهای ناشی از بیماری ، از کارافتادگی و غیره به عهده کارفرما خواهد بود .
ماده 12– علاوه بر کارهای سخت وزیان آور مشخص شده طبق مصوبات شورایعالی حفاظت فنی ، موارد تأیید شده توسط کمیته استانی و موارد زیر نیز سخت و زیان آور شناخته می شوند .
کار در ندامتگاه ها و زندان ها .
مشاغلی که مستقیماً در مراکز روان درمانی با بیماران روانی مرتبط هستند .
خبرنگاری
تبصره ـ مصادیق خبرنگاری به شرح زیر است:
الف ـ گزارشگر و مصاحبه کننده
ب ـ خبرنگار عکاس یا عکاس خبرنگار، دبیر سرو‌یس، معاون و دستیار دبیر سرو‌یس .
ماده 13– نحوه توالی و تناوب اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور :
1-ایام زیر چنانچه در فواصل اشتغال به کارهای سخت و زیان آور واقع شود ، به عنوان سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان آور محسوب می گردد .
الف – تعطیلات هفتگی
ب- تعطیلات رسمی
ج – ایام استفاده از مرخصی استحقاقی .
د- ایام استفاده از مرخصی بابت ازدواج یا فوت همسر ، پدر، مادر و فرزندان به مدت 3 روز با دریافت دستمزد در مورد مشمولان قانون کار .
هـ – ایام استفاده از مرخصی استعلاجی یا استراحت پزشکی اعم از اینکه حقوق ایام مزبور توسط کارفرما پرداخت شود و یا اینکه بیمه شده از غرامت دستمزد ایام بیماری استفاده کرده باشد .
2-ایام و موارد زیر چنانچه در فواصل اشتغال بیمه شده به کارهای سخت و زیان آور واقع شود موجب زایل شدن توالی اشتغال وی در کارهای سخت و زیان آور نمی گردد .
الف – ایام خدمت وظیفه سربازی (دوران ضرورت و احتیاط ) مشروط بر اینکه بیمه شده حداکثر تا دو ماه پس از پایان خدمت به کار سابق خود برگشته و یا اینکه در کار دیگری که سخت و زیان آور شناخته شده مشغول به کار شده باشد و همچنین ایام آماده به خدمت .
ب- دوران توقیف بینه شده در صورتیکه منتهی به محکومیت وی نگردد و یا اینکه کارفرما بر اساس تکلیف قانونی حقوق دوران مزبور را به بیمه شده پرداخت نماید .
ج- ایام حالت تعلیق که به واسطه عوامل قهریه طبیعی و یا حوادث و مخاطرات اجتماعی ( مانند سیل، زلزله ، جنگ و آتش سوزی که خارج از اراده کارفرما و بیمه شده بوده و در نتیجه آن کارگاه به طورموقت تعطیل می گردد .
د- ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری مشروط بر اینکه بیمه شده قبل از اتمام دوره مزبور در مشاغلی که سخت و زیان آور شناخته شده مشغول به کار شده یا طبق این آیین نامه بتواند بازنشسته شود .
هـ – ایام خدمت در جبهه که به تأیید مراجع ذی صلاح رسیده باشد .
و- دوران اسارت یا محکومیت سیاسی که بیمه شده بر اساس آن به عنوان آزاده شناخته شده باشد .
ز- ایام بلاتکلیفی بیمه شده که مستند به آرای صادره از سوی هیأتهای حل اختلاف و یا سایر مراجع قانونی منجر به پرداخت حقوق ایام مزبور شده باشد .
ح- ایام استفاده از غرامت دستمزد ایام بیماری که در فاصله زمانی 10/5/1354 تا 1/4/1359 واقع شده باشد .
ط – غیبت غیر موجه حداکثر به مدت 10 روز در سال در مورد کارگاههای مشمول قانون کار یا بر اساس مقررات انضباطی ، تخلفاتی و یا استخدامی مربوط در کار گاههای غیر مشمول قانون کار که منجر به اخراج ، انفصال موقت و یا دایم نشده باشد .
3– ایام و موارد ذیل چنانچه در فواصل اشتغال بیمه شده به کارهای سخت و زیان آور واقع شود توالی اشتغال اورا از بین برده و موجب تناوب اشتغال وی می گردد .
الف – استفاده از مرخصی بدون حقوق به هر منظور و تحت هر عنوان .
ب- اخراج ، استعفا، انفصال و بازخریدی
ج- غیبت غیر موجه بیش از (10) روز در هر سال در کارگاههای مشمول قانون کار یا بر اساس مقررات انضباطی ، تخلفاتی و یا استخدامی مربوط در کارگاههای غیر مشمول قانون کار که منجر به اخراج، انفصال موقت و یا دایم نشده باشد .
د- اشتغال در کارها و مشاغل عادی .
هـ – اشتغال در حرف و مشاغل آزاد .
و- بیمه اختیاری .
ز- بیکاری بدون دریافت مقرری بیکاری .
ح- سایر موارد مشابه .
ماده 14– شرایط بازنشستگی در کارهای سخت و زیان آور :
1-بیمه شدگانی که حداقل 20 سال سابقه کار متوالی یا 25 سال سابقه کار متناوب و پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور را دارا باشند ، بدون شرط سنی می توانند درخواست بازنشستگی از سازمان تأمین اجتماعی نمایند .
2-چنانچه کمیسیونهای پزشکی موضوع ماده (91) قانون تأمین اجتماعی قبل از رسیدن بیمه شده شاغل در کارهای سخت و زیان آور به سابقه مقرر در بند (1) فوق ، فرسایش جسمی و روحی وی را ناشی از اشتغال به کارهای سخت و زیان آور تشخیص و تأیید نمایند .
3-این قبیل بیمه شدگان به صرف ارایه درخواست بازنشستگی مجاز به ترک کار نبوده و می باید احراز شرایط و استحقاق آنها جهت بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان آور رسماً از سوی سازمان تأمین اجتماعی به آنها ابلاغ شود و سپس ترک کار نمایند .
4-چنانچه بیمه شده شرایط استفاده از بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان آوررا طبق این آیین نامه احراز کند سازمان تأمین اجتماعی مکلف است نسبت به برقراری مستمری وی از تاریخ ترک کار اقدام نماید .
5-بیمه شدگان شاغل که حداقل 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور مربوط به قبل از تاریخ تصویب قانون را داشته باشند و یا درآینده شرایط مذکور را احراز نمایند می توانند درخواست بازنشستگی خود را با رعایت بند (3) این ماده به سازمان تأمین اجتماعی تسلیم نمایند .
ماده 15– چنانچه فرسایش جسمی و روحی ناشی از اشتغال در کارهای سخت و زیان آور در اثر عدم رعایت بندهای (1)و(2) جزء (الف) ماده واحده قانون یاد شده تشخیص داده شود ، سازمان تأمین اجتماعی ضمن انجام تعهدات قانونی نسبت به بیمه شده ، زمان و خسارات وارده را با توجه به ماده (66) قانون تأمین اجتماعی از کارفرمای مربوط مطالبه و وصول خواهد نمود .
ماده 16– کارفرما مکلف است پس از احراز شرایط بازنشستگی بیمه شده شاغل در کارگاه وی ، طبق این آیین نامه معادل چهاردرصد میزان مستمری برقراری بیمه شده نسبت به سنوات اشتغال او در مشاغل سخت و زیان آور را که توسط سازمان تأمین اجتماعی محاسبه و مطالبه می گردد به طور یکجا به سازمان مزبور پرداخت نماید.
ماده 17– آثار محدودیتها و مزایای مندرج در قانون برای مواردی که بازنشستگی به موجب این آیین نامه ایجاد می شود منحصر به همان شغل در همان کارگاه خاص بوده و قابل تسری و تعمیم در دیگر شغلهای مشابه در سایر کارگاهها نمی گردد .
ماده 18– اجرای مقررات این آیین نامه تا پایان مدت برنامه سوم می باشد .
معاون اول رییس جمهور – محمد رضا عارف
منبع سایت صلح
