آیین نامه کمیسیون عفو، تخفیف و تبدیل مجازات
مصوب 1387,05,16
ماده1– در اجرای بند11 از اصل یکصدو دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص عفو، تخفیف و تبدیل مجازات و آثار تبعی حکم محکومین در حدود موازین اسلامی، کمیسیون عفو، تخفیف و تبدیل مجازات در مرکز و استانها که از این پس در این آیین نامه کمیسیون مرکزی و استانی نامیده می شود تشکیل می گردد.
ماده 2– کمیسیون مرکزی مرکب از 5 نفر قضات آشنا به احکام شرع انور و قانون با پایه قضایی 10 به بالا تشکیل می گردد که توسط رئیس قوه قضاییه برای مدت 5 سال منصوب می شوند.
ماده3– رئیس قوه قضاییه یک نفر از اعضا را برای مدت 5 سال به عنوان رئیس کمیسیون انتخاب می نماید. جلسات با حضور حداقل 3 عضو رسمیت خواهد یافت و تصمیمات با 3 رای موافق معتبر خواهد بود.
ماده4– کمیسیون استانی مرکب است از رئیس کل دادگستری استان، دادستان مرکز استان، قاضی ناظر زندان مربوط و مدیر کل زندانهای استان که توسط رئیس قوه قضاییه برای مدت 3سال به عضویت کمیسیون مزبور منصوب می شوند. جلسات با حضور 3 نفر از اعضای فوق علاوه بر دادستان مربوط به پرونده محکوم علیه رسمیت خواهد یافت و تصمیمات با 3 رای موافق معتبر خواهد بود.
ماده 5– در پرونده های محاکم نظامی هیاتی مرکب از رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح، معاون حقوقی و قضایی و معاون نظارت و بازرسی سازمان تشکیل می گردد. تصمیمات هیات مزبور پس از اخذ نظر کمیسیون مقدماتی مرکب از رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح استان، دادستان نظامی استان و مدیر کل سازمان زندانهای استان با رای اکثریت اعضاء معتبر خواهد بود.
ماده 6– اشخاص زیر می توانند درخواست عفو را پیشنهاد کنند:
6– خانواده و بستگان محکوم علیه
ماده 7– رئیس کل دادگستری هر استان مسوول تشکیل و نظارت بر کمیسیون استانی در مورد عفو محکومین دادگاه های عمومی و انقلاب بوده و پس از احراز صحت مندرجات و کامل بودن مدرک نسبت به تشکیل جلسات کمیسیون استانی اقدام می نماید.
ماده 8– کمیسیون استانی پس از رسمیت نسبت به بررسی مدارک ، مندرجات و ارزیابی شرایط در خصوص تقاضای عفو رسیدگی و با اکثریت آراء اتخاذ تصمیم می نماید. در صورتی که نظر کمیسیون مزبور بر عفو یا تخفیف مجازات باشد، ضمن تشریح جهات و دلایل مراتب به حوزه ریاست قوه قضاییه جهت قراردادن در لیست عفو ارسال می گردد و در غیر اینصورت ، ضمن تشریح جهات و دلایل مراتب را جهت رسیدگی و تعیین تکلیف نهایی به کمیسیون مرکزی ارسال خواهد نمود.
تبصره– اجرای احکام اعدام ، قصاص و حدود شرعی که زمینه عفو را از بین می برد تا اعلام نظر قطعی متوقف می شود.
ماده9– در پیشنهاد عفو ، تخفیف و تبدیل مجازات باید مدارک و مندرجات زیر پیوست گردد:
1– مشخصات محکوم علیه شامل نام و نام خانوادگی ، شهرت ، نام پدر ، شماره ملی ، شماره شناسنامه و محل صدور آن، تاریخ تولد، تابعیت ، شغل ، سواد، تاهل، تعداد عائله و داشتن یا نداشتن سرپرست.
2– تاریخ شروع اجرای مجازات و مدتی که محکوم علیه پیش از شروع به اجرا در بازداشت بوده است.
3– پیشینه کیفری ( در صورت داشتن پیشینه نوع ، تعداد و شرح آن قید گردد.)
4– استیفاء یا عدم استیفاء حق شاکی خصوصی و کیفیت آن
5– جرم ارتکابی، میزان محکومیت قطعی، مانده محکومیت در تاریخ تنظیم فرم و میزان عفو درخواستی
6– سوابق استفاده از عفو یا تخفیف و میزان آن
7– وضعیت اجتماعی ، فرهنگی، اخلاقی، جسمانی و معیشتی عائله محکوم علیه
8– تاریخ تنظیم فرم پیشنهاد عفو
9– کیفر خواست، رای بدوی، رای تجدید نظر و رضایت نامه حسب مورد
10– در مورد محکومیت به اعدام اصل پرونده به ضمیمه برگ پیشنهاد عفو
ماده 10– قاضی اجرای احکام شهرستان با وصول تقاضای عفو مکلف است، نکات ذکر شده را از پرونده محکوم علیه با دقت نظر ، استخراج و ضمایم به صورت خوانا و مصدق از مدارک مورد نیاز تهیه و با ذکر نام و نام خانوادگی و سمت خود، آن را گواهی نماید و حداکثر ظرف مدت 3 روز به دبیرخانه کمیسیون استانی ارسال نماید.
ماده 11– به منظور تحقیق در فرایند شرایط عفو و سیاست های کلان قضایی در مورد زندانیان ، کمیسیون مرکزی و استانی می تواند رآسا با تعیین و اعزام هیآت به زندان های سراسر کشور، برصحت آن نظارت نماید.
ماده 12– دبیرخانه کمیسیون مرکزی در تهران تشکیل و امور مربوط به پیشنهادهای عفو را در دفاتر و رایانه ثبت و آماده طرح در کمیسیون می نماید و دبیرخانه کمیسیون استانی ، تحت نظارت و مسوولیت رئیس کل دادگستری و به امور مربوط رسیدگی و نسبت به آماده نمودن درخواستها جهت طرح در کمیسیون و انعکاس مراتب به مرکز اقدام می نماید.
ماده 13– مدیرکل سجل کیفری و عفو و بخشودگی به عنوان دبیر کمیسیون مرکزی ، مسوولیت پیگیری امور اداری مربوط به عفو و بخشودگی را عهده دار خواهدشد.
ماده 14– دبیر کمیسیون موظف است درخواست ها و پیشنهادهای عفو یا تخفیف مجازات محکومان را به ترتیب تاریخ وصول ثبت و حداکثر ظرف مدت پانزده روز توسط کارشناسان اداره عفو و بخشودگی بررسی و بلافاصله پس از تکمیل شرایط ذکرشده در این آیین نامه به منظور طرح به کمیسیون مرکزی ارسال نماید.
ماده 15– کمیسیون های مرکزی و استانی ، حداقل هر 15 روز یک بار، و در مواقع ضروری به صورت فوق العاده تشکیل جلسه می دهند. کمیسیون استانی درخواست های رسیده را بررسی و تصمیمات اتخاذ شده را یک ماه پیش از موعد مقرر به کمیسیون مرکزی تقدیم می نماید و کمیسیون مزبور حداکثر 15 روز قبل از موعد مقرر فهرست اسامی دارندگان شرایط عفو را توسط رئیس کمیسیون مرکزی به رئیس قوه قضاییه تقدیم دارد.
ماده 16– کمیسیون عفو، تخفیف و تبدیل مجازات موظف است اسامی زندانیان واجد شرایط را به تفکیک استان ، شهرستان و محکومان سازمان قضایی نیروهای مسلح و ویژه روحانیت را د ر 2 لیست به شرح زیر تنظیم نماید:
الف) زندانیان مشمول عفو اعطایی منجر به آزادی
ب) زندانیان مشمول عفو اعطایی منجر به تخفیف یا تبدیل مجازات
ماده 17– حوزه ریاست قوه قضاییه اسامی آن دسته از زندانیانی که عفو اعطایی منجر به آزادی آنان می شود را بلافاصله به سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی ارسال نموده تا در اسرع وقت و از طریق مقتضی به زندانهای سراسر کشور ابلاغ گردد و تحت نظارت دادستان مربوط در صورتی که به جهت دیگری بازداشت نباشند بلافاصله نسبت به آزادی محکومین مزبور اقدام و نتیجه را ظرف مدت 10 روز گزارش نمایند.
ماده 18– دبیر کمیسیون عفو و بخشودگی اسامی آن دسته از زندانیانی که عفو اعطایی آنان منجر به تخفیف و یا تبدیل مجازات می شود را راسا به دادستانهای محل ابلاغ تا با نظارت رئیس دادگستری مربوط حداکثر ظرف 20 روز پس از وصول نسبت به اعمال عفو اقدام و مراتب را گزارش نماید.
ماده 19– فهرست عفو محکومان دادگاه های نظامی سراسر کشور و ویژه روحانیت به سازمان قضایی نیروهای مسلح مرکز و دادستان ویژه روحانیت برای ابلاغ ، اجرا و نظارت مطابق مفاد این آیین نامه ارسال می گردد.
ماده 20– عفو محکومانی که فاقد برخی از شرایط مندرج در این آیین نامه باشند، با صلاحدید رئیس قوه قضاییه ، به طور جداگانه پیشنهاد خواهد شد.
ماده 21– مراجع قضایی و قانونی موظفند پاسخ استعلامات دبیرخانه کمیسیونهای مرکزی و استانی را در اسرع وقت تهیه و ارسال دارند و همچنین تصمیمات متخذه کمیسیون را در جهت انجام وطایف واگذارشده بدون تاخیر اجرا نمایند.
فصل سوم : مناسبت های عفو، تخفیف و تبدیل مجازات
ماده 22– مناسبتهای عفو و بخشودگی به شرح زیر می باشد:
ولادت حضرت رسول اکرم ص ، 12تا 17ربیع ا
مبعث حضرت رسول اکرم ص 27رجب
ولادت حضرت امیرالمومنین ع 13رجب
ولادت حضرت امام حسین ع 3 شعبان
ولادت حضرت قائم ع 15شعبان
عید سعید فطر ، اول شوال
عید سعید قربان، 10ذیحجه
عید سعید غدیر، 18ذیحجه
سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی 22بهمن
سالروز جمهوری اسلامی ، 12فروردین
عید نوروز، اول فروردین
سالروز حماسه فتح خرمشهر ویژه عفو محکومان نیروهای مسلح،3خرداد
ولادت حضرت فاطمه س ویژه عفو محکومان نسوان، 20جمادی الثانی
سایر مناسبت هایی که مقام معظم رهبری موافقت فرمایند.
فصل چهارم: سیاست ها و شرایط عفو، تخفیف و تبدیل مجازات
ماده 23– سیاست های عفو ، تخفیف و تبدیل مجازات عبارتند از:
1– توجه به تدابیر و منویات مقام معظم رهبری در مقاطع اعطای عفو
2– تلقی عفو محکومیت به عنوان یک اقدام معنوی و عنایت نظام جمهوری اسلامی
3– توجه به میزان تاثیر مجازات ، اصلاح بزهکار و احراز ندامت
4– توجه به ضرورت ها ، مصالح اجتماعی ، سیاسی و منطقه ای
5– توجه به موارد حق الناس و فراهم بودن شرایط و موجبات تامین ضرر و زیان شاکی خصوصی
6– توجه به وضعیت و شخصیت محکوم و خانواده وی و اصلاح مجرم
7– توجه به سوابق کیفری از جهت تکرار و تعدد جرم
8– عدم اعلام عفو تا قبل از زمان صدور عفو
9– اعطای عفو موجب بیهوده جلوه دادن امر قضاء، احکام صادره و اجرای کیفرهای قانونی نشود.
ماده 24– شرایط عفو، تخفیف و تبدیل مجازات عبارتند از:
1– رعایت سیاست ها و تدابیر مندرج در این آیین نامه
2– محکومان به اعدام که مجازات شان با استفاده از عفو به حبس ابد تبدیل شده، در صورت تحمل حداقل 10 سال حبس از تاریخ عفو قبلی
3– محکومان به حبس ابد که حبس آنان به 15سال تقلیل یافته، پس از گذشت 5سال از تاریخ عفو قبلی
4– محکومان غیر از حبس ابد در صورت تحمل یک چهارم باقی مانده حبس از تاریخ عفو قبلی
تبصره– محکومانی که حبس آنان قبلا مشمول عفو، تخفیف و تبدیل مجازات قرار گرفته و به جهت جزای نقدی در زندان به سر می برند و عاجز از پرداخت می باشند، در صورت احراز سایر جهات عفو، مورد عفو قرار می گیرند.
ماده 25– موارد زیر مشمول عفو، تخفیف و تبدیل مجازات نمی شود:
1– قاچاقچیان حرفه ای مواد مخدر
2– مواردی که مجازات آن حق الناس است مانند قصاص
5– مصادیق مهم جرایمی از قبیل جاسوسی ، محاربه ، قاچاق سلاح و مهمات، اختلاس، ارتشاء و آدم ربایی
6– محکومان به جرایم مستوجب حد شرعی اعدام و رجم که با شهادت شهود اثبات شده باشد.
تبصره– حرفه ای بودن و تعیین مصادیق مهم مقرر در این ماده به تشخیص رئیس قوه قضاییه است.
ماده 26– اجرای مواد 72، 126- 182 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 از شمول این آیین نامه خارج است.
ماده 27– برای محکومانی که تقاضای عفو آنان از طرف کمیسیون رد شده ، طرح مجدد درخواست عفو در نوبت بعدی با رعایت شرایط این آیین نامه بلامانع است.
ماده 28– نظر کمیسیون در رد یا قبول پیشنهاد عفو یا تخفیف مجازات باید کتبی، مستند و مستدل باشد.
ماده 29– در خصوص محکومانی که واجد شرایط مذکور در فصل سوم این آیین نامه نیستند لکن صلاحیت برخورداری از عفو را به استناد ماده 20 دارند، کمیسیون استانی پیشنهاد عفو آنان را طی فهرست جداگانه به کمیسیون مرکزی ارسال نموده تا پس از بررسی به نظر رئیس قوه قضاییه برساند.
ماده 30– این آیین نامه در 4 فصل و 30 ماده و 3 تبصره در تاریخ 16/5/1387مورد تصویب رئیس قوه قضاییه قرار گرفت . از تاریخ تصویب این آیین نامه ، آیین نامه کمیسیون عفو و بخشودگی مصوب 19 آذر 1373 ملغی است.
سید محمود هاشمی شاهرودی
منبع سایت صلح
