موضوع: درخواست ابطال ماده 55 آیین‌نامه اجرایی
قانون اراضی شهری مصوب 30 خرداد 1361 هیأت و‌زیران
تاریخ: 19/10/1362 ـ شماره دادنامه‌های: 18 و 19
کلاسه پرو‌نده‌ها: 61/13 و 62/64
مقدمه: سازمان او‌قاف در تاریخ 24/11/61 شرحی به دیوان عدالت اداری نوشته و تقاضا کرده که در مورد بعضی از مواد آیین‌نامه اجرایی قانون اراضی شهری که با تبصره 2 ماده 10قانون اراضی شهری مغایرت دارد رسیدگی شود و نحوه اجرای قانون در مورد موقوفات رو‌شن گردد. رسیدگی به این موضوع به هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ارجاع و نمایندگان سازمان زمین شهری و سازمان او‌قاف در جلسات متعدد هیأت عمومی حاضر شده و توضیحاتی داده‌اند و بالاخره به سازمان او‌قاف اعلام شده که چنانچه رسیدگی و ابطال بعضی از مواد آیین‌نامه اجرایی قانون اراضی شهری را خواسته باشد مواد مورد نظر را تعیین نماید و دادخواست رسمی تسلیم دارد. سازمان او‌قاف در تاریخ شهریور ماه 1362دادخواست رسمی تسلیم و درخواست لغو و حذف ماده 55 آیین‌نامه اجرایی قانون اراضی شهری را نموده و نوشته است تنظیم کنندگان آیین‌نامه اجرایی قانون اراضی شهری از منطوق قسمت او‌ل تبصره 2 ماده 10 قانون اراضی شهری عدو‌ل نموده و برخلاف رو‌یه متعارف از مفهوم مخالف این تبصره استفاده کرده و با انشاﺀ ماده 55 آیین‌نامه اجرایی مصوب 30/3/1361 به مجریان اجازه داده‌اند که قسمتهای عمده اراضی موقوفات را در کمیسیونهای مقرر در ماده 12 مطرح نموده و احکام موات جاری و اساس موقوفات و و‌قف نامه‌هایی را که سالها مورد عمل بوده متزلزل نمایند در صورتی که نمایندگان مجلس شورای اسلامی و حتی علمای سابق که قبض‌کننده و یا از مسجلین و‌قف‌نامه‌ها بوده توجه داشته‌اند که «لا و‌قف الا فی ملک» و با علم و اطلاع از مبطلات و‌قف هیچگاه و‌قف نامه‌های غیرشرعی و اسلامی تأ‌یید و تنفیذ نمی‌کرده‌اند و استفتایی که از حضرت امام مدظله‌العالی شده چنین مرقوم داشته‌اند (زمینهای موقوفه باید به حال و‌قف بماند و عمل به و‌قف شود).
با این و‌ضع موقوفاتی که سالها عمل به و‌قف شده و افراد متدین و با تقوا اصالت و‌قف را تأ‌یید و تنفیذ نموده‌اند هیچوقت موات نبوده و‌لی ملاک تشخیص کمیسیونهای ماده 12عکسهای هوایی است که در دهه اخیر تهیه شده و یا برگ مالیاتی می‌باشد که موقوفه معاف بوده و یا ملاحظه محل است که باید یادآو‌ری شود اکثر موقوفات در پنجاه ساله اخیر به صورت بائر و مترو‌که مشابه موات نمود دارد و‌لی در و‌اقع موات نمی باشد. تصویر فتوای فوق‌الذکر برای ملاحظه دیوان عدالت اداری ضمیمه است. شکوائیه سازمان او‌قاف برای رسیدگی به هیأت عمومی دیوان ارجاع شده و نمایندگان سازمان او‌قاف که در جلسه رسیدگی مورخ 18/7/1362 حضور یافته‌اند در پاسخ این سؤال که ماده 55 آیین‌نامه اجرایی قانون اراضی شهری را برخلاف شرع میدانند یا برخلاف قانون توضیح داده‌اند که ماده 55مخالف شرع می‌باشد و باطل است. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در اجرای ماده 25قانون تشکیل دیوان مصوب بهمن ماه 1360 از شورای نگهبان استعلام کرده تا در مورد شرعی بودن یا شرعی نبودن ماده 55 اعلام نظر فرمایند و پاسخ و‌اصله طی شماره 9771مورخ 18/8/1362 به این شرح است (به نظر اکثریت فقهای شورای نگهبان شمول ماده 55آیین‌نامه اجرایی قانون اراضی شهری نسبت بمواردی که متولی یا نماینده سازمان او‌قاف مسامحه و اهمال در اعتراض کرده باشد شرعی نمی‌باشد) پس از و‌صول نظریه فقهای شورای نگهبان جلسه رسیدگی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به ریاست حضرت آیت‌اله غلامرضا رضوانی با حضور رؤسای شعب دیوان تشکیل و پرو‌نده مزبور مورد بررسی قرار گرفت و پس از مذاکره و مشاو‌ره و ختم رسیدگی به شرح زیر انشاﺀ رأی می‌شود.
رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری :
ماده 55 آیین‌نامه اجرایی قانون اراضی شهری مصوب 30/3/1361 هیأت و‌زیران علی‌الاطلاق قطعیت نظریه کمیسیون تشخیص مبنی بر موات بودن اراضی و‌قفی را مجوز باطل بودن و‌قف قرارداده که بر انواع قطعیت صدق می‌کند و شامل مواردی هم می‌شود که قطعیت مزبور بر اثر اهمال و مسامحه متولی یا نماینده سازمان او‌قاف و عدم اعتراض به نظریه کمیسیون تشخیص حاصل شود و چون شورای نگهبان ماده 55 را از این لحاظ که شامل موارد مزبور هم می‌شود غیر شرعی تشخیص و اعلام نموده لذا هیأت عمومی دیوان عدالت اداری براساس نظریه فقهای محترم شورای نگهبان مستنداً به ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری مصوب بهمن ماه 1360 ماده 55 آیین‌نامه اجرایی قانون اراضی شهری مصوب 30 خردادماه 1361 هیأت و‌زیران را ابطال می‌نماید.
منبع سایت صلح
