هر انسانی در وجود خود دارای ۲ بعد جدا از هم است. اول بعد جسمانی که به جسم و جان انسان‌ها مرتبط است و از طریق قتل و ضرب و جرح مورد آسیب قرار می‌گیرد. بعد دیگر، بعد روحی و روانی است. به این معنا که هر انسانی در طول زندگی خود بین اطرافیانش شخصیت و جایگاه اجتماعی معینی دارد. این بخش از شخصیت انسان ممکن است به روش‌هایی مانند تمسخر، افترا، نسبت دادن اعمال دروغین به فرد و … مورد آسیب قرار بگیرد.
هتک‌حیثیت و حمله به هویت معنوی افراد مسئله جدیدی نیست و در طول تاریخ همواره مورد توجه بوده‌است؛ مثلا عدم احترام به رئیس قبیله، پادشاه، مقامات و … در همه جوامع همواره با مجازات‌های شدیدی همراه بوده است.
تعریف هتک‌حیثیت:
هتکِ حیثیث در لغت به معنای ازبین‌بردن آبرو و اعتبار افراد است و در اصطلاح به معنای خدشه‌دار‌کردن احترام یا اعتماد دیگران به فرد یا لطمه بر حسن شهرت او در افکار عمومی است.
هتکِ حرمت می‌تواند از طریق توهین، فحاشی، نسبت‌دادن جرم به فرد، گفتن اخبار دروغین در مورد او و یا حتی انتشار تصاویر خصوصی فرد در فضای مجازی صورت‌گیرد که به‌طور جداگانه به بررسی هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.
۱- هتک‌حیثیت از طریق انتشار تصاویر، فیلم یا صوت خصوصی یا اسرار افراد که تمایلی به انتشار عمومی آن‌ها ندارند.
ماده ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای بیان می‌کند: انتشار تصاویر، فیلم یا صوت خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگران بدون رضایت آن‌ها به‌نحوی‌که منجر به ضرر یا عرفا موحب هتک‌حیثیت آن‌ها شود، جرم محسوب می‌شود.
روشن است منظور از فیلم یا صوت یا تصاویر خانوادگی مواردی است که در جمع خانواده تهیه شده است و منظور از اسرار هر چیزی است که افراد تمایلی ندارند دیگران از آن مطلع شوند. مثلا انتشاردهنده‌ی این خبر که بازیگری در گذشته از همسرش طلاق گرفته‌است یا فلان فعال سیاسی دارای همسر دوم است، در صورت درست بودن خبر، مرتکب جرم انتشار اسرار افراد شده است و در صورت دروغ بودن خبر جرم نشر اکاذیب محقق شده که در ادامه آن را توضیح خواهیم داد.
تصاویری که افراد در مکان‌های اختصاصی خود یا در جمع محدودی تهیه می‌کنند، می‌تواند از جمله تصاویر خصوصی باشد؛ حتی اگر آن را برای افراد معینی منتشر نمایند. بنابراین اگر فردی تصویر خصوصی خود را در صفحه اینستاگرامش قرار دهد و شخص دیگری با اسکرین‌شات بدون رضایت او این تصویر را برای عموم منتشر نماید مرتکب جرم شده است.
زیرا این تصویر برای افراد محدودی قابل مشاهده بود و همچنان جزء تصاویر خصوصی فرد می‌باشد و انتشار عمومی آن بدون رضایت فرد ممنوع است. تعداد دنبال‌کنندگان آن صفحه تاثیری در جرم بودن عمل ندارد.
تصویری که در مکان‌های عمومی از فرد گرفته می‌شود؛ مثل پارک، سینما و … نمی‌تواند جزء تصاویر خصوصی او باشد. بنابراین فیلم گرفتن از صحنه دعوای دو نفر که از الفاظ رکیک استفاده می‌کنند و یا تهیه تصویر از بازیگر معروفی که در پارک اقدام به کشف‌حجاب نموده‌است و اقدام به انتشار این تصاویر، از جهت انتشار تصاویر خصوصی جرم نیست. هر چند به دلیل محتوای تصویر، فیلم یا صوت می‌تواند بر اساس قانون سمعی و بصری قابل مجازات باشد.
در پایان لازم است گفته‌شود که این جرم زمانی واقع می‌شود که ضرر یا هتک حیثیتی برای فرد اتفاق افتاده‌باشد. منظور از ضرر هر گونه ضرر مادی و معنوی است و هتک حیثیت همان‌طور که ذکر شد به‌معنای ضربه به شخصیت و جایگاه افراد است که توسط قضاوت عمومی مردم مشخص می‌شود. بنابراین اگر انتشار تصاویر در دیدگاه عموم هیچ‌گونه ضرری را به افراد متوجه نکند، جرمی نیز واقع نشده‌است.
۲-هتک حیثیت از طریق تغییر یا تحریف تصاویر، فیلم و صوت مربوط به فرد و انتشار آن‌ها
بر اساس ماده ۱۶ قانون جرائم رایانه‌ای: هر کس تصویر، فیلم یا صوت دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر نماید یا با علم به تغییر و تحریف منتشر کند به نحوی که موجب ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او گردد به حبس تا ۲ سال و جزای نقدی تا ۴۰ میلیون ریال محکوم می‌شود.
بنابراین کسی که با نرم افزار هایی مانند فتوشاپ تصاویر دیگران را تغییر می‌دهد و آن را در فضای مجازی منتشر می‌کند، درصورتی‌که موجب ضرر فرد یا هتک حیثیت او شود، مرتکب جرم شده است.
اگر تغییر توسط یک شخص و انتشار توسط شخص دیگری باشد، انتشار دهنده مرتکب اصلی جرم است و تغییر دهنده به دلیل کمک در ارتکاب جرم مسئول می‌باشد.
در فضای مجازی گاهی دیده می‌شود که تصاویر اشخاص سیاسی یا شخصیت‌های مشهور به انگیزه طنز به شکلی تغییر می‌کنند که هر کسی متوجه غیرواقعی بودن آن تصاویر می‌شود؛ در این موارد هم این جرم واقع شده است؛ تغییر و انتشار تصویر با هر هدفی که انجام شود، جرم می‌باشد.
۳-هتک حیثیت از طریق توهین و تحقیر
گاهی افراد در فضای مجازی با استفاده از الفاظ نامناسب یا تصاویری مانند کاریکاتور، اشخاص دیگر را مورد تمسخر قرار می‌دهند. شرایط توهین از طریق فضای مجازی همان است که در توهین واقعی وجود دارد و ابزار توهین تفاوتی از این نظر به وجود نمی‌آورد. برای مشاهده توضیح کامل توهین به این قسمت مراجعه فرمایید.
برای مطالعه ادامه مطلب و موارد دیگر، به مطلب بعدی مراجعه فرمایید.
