۱. تعریف سرقت
بر اساس ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی سرقت عبارت است از ربودن مال متعلق به غیر. ربودن به معنای دست‌درازی بر مال و منتقل کردن آن از جایی به جای دیگر می‌باشد. بنابراین سرقت فقط بر اموال منقول صدق می‌کند. چیزی که ربوده میشود باید مال باشد. مال یعنی هر چیزی که ارزش اقتصادی داشته باشد و عرفا و شرعا قابل نقل و انتقال باشد.
تحقق جرم سرقت منوط به این است که مال ربوده‌شده متعلق به دیگری باشد و تصاحب مالِ بدون صاحب، سرقت محسوب نمی‌شود.
۲.انواع و اقسام سرقت
سرقت در دسته‌بندی اولیه به سرقت حدی و سرقت تعزیری تقسیم‌بندی میشود. سرقت حدی نوعی از سرقت است که تحقق آن منوط به چهارده شرط مندرج در ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی است. و در‌صورتی‌که حتی یکی از شرایط چهارده‌گانه سرقت حدی وجود نداشته باشد، سرقت از نوع غیرحدّی یعنی سرقت تعزیری خواهد بود.
سرقت تعزیری خود اقسام مختلفی دارد که بسته به نحوه‌ی ارتکاب جرم، مجازات آن نیز تفاوت می‌کند. در این نوشتار به بررسی چند نوع سرقت تعزیری و شرایط و آنها در قانون مجازات اسلامی می‌پردازیم.
۳. اقسام سرقت تعزیری
سرقت همراه با آزار یا با اسلحه
مطابق ماده‌ی ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی «هرگاه سرقت مقرون به آزار باشد و یا سارق مسلح باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا (۷۴) ضربه محكوم میشود و اگر جرحی نیز واقع شده باشد، علاوه بر مجازات جرح به حداكثر مجازات مذكور در این ماده محكوم می‌گردد.»
در خصوص این نوع سرقت چند نکته قابل توجه است:
اولاً- هر نوع عملی است که عرفا صدقِ اذیت کند، آزار محسوب میشود و ضرورتی ندارد که حتماً جراحتی نیز وارد شود.
ثانیاً- اگر در حین سرقت مقرون به آزار، جراحتی نیز وارد شود، علاوه بر مجازات سرقت، مجازات جراحت نیز بر سارق تحمیل میشود.
ثالثاً- تحقق سرقت مقرون به آزار منوط به این است که آزار در حین سرقت و قبل از خروج از صحنه‌ی سرقت، رخ داده باشد. و اگر سارق پس از خاتمه سرقت و در حال فرار در کوچه یا خیابان، با کسی درگیر شود، سرقت از نوع عادی خواهد بود و البته مجازات دیگری نیز به‌طور جداگانه تعیین خواهد شد.
رابعاً- در تحقق سرقت مقرون به آزار، تفاوتی ندارد که آزار و اذیت نسبت به شخص صاحب مال صورت گرفته باشد یا نسبت به شخص دیگری مانند نگهبان و…
سرقت همراه با شروط پنج‌گانه
مطابق ماده‌ی ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی هرگاه سرقت جامع شرایط حد نباشد، ولی مقرون به تمام پنج شرط ذیل باشد، مرتكب از پنج تا بیست سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق محكوم می‌گردد:
۱ ـ سرقت در شب واقع شده باشد.
۲ ـ سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
۳ ـ یك یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند.
۴- از دیوار بالا رفته یا حرز را شكسته یا كلید ساختگی به كار برده یا این‌كه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار كرده یا بر خلاف حقیقت خود را مأمور دولتی قلمداد كرده یا در جایی كه محل سكنی یا مهیا برای سكنی یا توابع آن است، سرقت كرده باشند.
۵ ـ در ضمن سرقت كسی را آزار یا تهدید كرده باشند.
علت تشدید مجازات این نوع سرقت این است که این پنج عامل، سرقت را به شرایط سرقت حدی نزدیک می‌کند.
برای بهتر روشن شدن حکم این ماده، توجه به چند نکته ضرورت دارد:
اولاً- مطابق تبصره‌ای که در تاریخ ۲۲/۸/۸۷ به این ماده الحاق شده، منظور از سلاح مذکور در بند ۴ موارد ذیل می‌باشد:
۱. انواع اسلحه گرم از قبیل تفنگ و نارنجک
۲. انواع اسلحه سرد از قبیل قمه، شمشیر، کارد، چاقو و پنجه‌بوکس
۳. انواع اسلحه سرد جنگی مشتمل بر کاردهای سنگری متداول در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران یا مشابه آنها و سرنیزه‌های قابل نصب بر روی تفنگ
۴. انواع اسلحه شکاری شامل تفنگ‌های ساچمه‌زنی، تفنگ‌های مخصوص بی‌هوش کردن جانداران و تفنگ‌های ویژه شکار حیوانات آبزی.
ثانیاً- منظور از حرز مکان قفل‌شده و محفوظی است که از چشم اشخاص مخفی است و معمولاً اشیاء گران‌بها را در آن نگه‌داری می‌کنند، مانند گاوصندوق. این که چه جایی حرز محسوب میشود، بستگی به تشخیص عرف دارد.
بنابراین اگر به‌طور مثال، دو نفر در شب، خود را به‌دروغ مامور دولت معرفی کنند و و وارد منزلی شوند و کسی را تهدید کنند و سلاح نیز همراه خود داشته باشند، به مجازات این نوع سرقت تعزیری محکوم می‌شوند.
۳-۳- سرقت مسلحانه گروهی در شب
گاهی اوقات چند عامل در یک سرقت جمع میشود و همین امر از جهت این‌که باعث مختل شدن حس امنیت در جامعه، می‌گردد، از موجبات تشدید مجازات است. مطابق ماده‌ی ۶۵۴ قانون مجازات اسلامی، هرگاه سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یابیشتر باشند و لااقل یك نفر از آنان حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد، سارقان به تحمل از پنج تا پانزده سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌شوند.
فرقی ندارد که اسلحه مورد استفاده سارقان، سرد باشد یا گرم، و صرف حمل سلاح کافی است. در این نوع از سرقت، احتمال دارد که عمل سارق حامل سلاح، از مصادیق محاربه محسوب شود که در این صورت، مجازات او اعدام خواهد بود. (در خصوص شرایط مربوط به محاربه، به‌طور جداگانه صحبت خواهد شد.)
