در طلاق قضایی به موجب رای دادگاه، حتی اگر مرد برای اجرای صیغه طلاق حاضر نشود قاضی، مرد را ملزم به طلاق می‌کند.
در ازدواج دائم سه راه برای پایان دادن به رابطه زوجیت وجود دارد، طلاق که با تصریح قانون حقی برای مرد است. فسخ نکاح که ممکن ناشی از فریب یکی از زوجین یا عیب و نقص پنهان در یکی از آنها یا شرط صفت خاصی در یکی از زوجیت و اثبات خلاف آن باشد، و در نهایت مسیر طبیعی فوت یکی از زوجین که به صورت قهری و خارج از اراده زوجین به زندگی مشترک پایان می‌دهد. در شرایطی برای زن مجوزی برای مطالبه طلاق ایجاد می‌شود که به عنوان طلاق قضایی در قانون تعیین شده‌است.
شرایط طلاق قضایی
در طلاق قضایی زن می‌تواند به موجب مجوز دادگاه، در غیاب مرد طلاق خود را بگیرد و این نشان از جبر و استیصال زن در جهت گرفتن طلاق است. در چه شرایطی زن در حالت استیصال قرار می‌گیرد:
- امتناع مرد از پرداخت نفقه زن یا ناتوانی در الزام وی
- مفقودالاثر بودن شوهر
- عسر و حرج زن
امتناع مرد از پرداخت نفقه زن
پرداخت نفقه یا تامین معاش زن تکلیفی بر دوش مرد است و هیچ دلیلی برای سرباز زدن از پرداخت این تکلیف از مرد پذیرفته نمی‌شود مگر اینکه مرد اثبات کند زنش تمکین نمی‌کند. اگر زن بتواند پرداخت نکردن نفقه خود را از جانب شوهرش اثبات کند می‌تواند به موجب رای دادگاه، نفقه اعم از حقوقی یا کیفری را مطالبه کند. در این صورت زن بایستی ابتدا برای مطالبه نفقه معوقه و جاریه خود از طریق دادگاه حقوقی یا نفقه جاریه خود از طریق دادسرا طرح دعوا کند و اگر رای بر محکومیت به پرداخت نفقه گرفت مشروط بر اینکه مرد مجدد اقدامی برای پرداخت نفقه زن نکند، به زن برای خارج شدن از چنین وضعیتی، حق گرفتن طلاق داده می‌شود.
مفقودالاثر بودن شوهر
اگر شوهر زنی، به سفری رفته باشد و چهار سال تمام از او خبری نباشد یا حتی با اراده خود منزل را ترک کرده باشد به نوعی که اثری از او نباشد، زن می‌تواند بنا به ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی از دادگاه درخواست طلاق قضایی کند. علت مفقود الاثر شدن مرد باید مشخص شود. اگر مرد با اراده خود منزل را ترک کرده باشد می‌تواند از موارد عسر و حرج زن باشد و نیازی نیست چهار سال منتظر شوهرش باشد تا بعد طلاق بگیرد. در این‌صورت دادگاه باید درخواست طلاق قضایی که از سوی زن مطالبه شده‌است را در یکی از جراید ملی یا محلی آگهی کند و یک ماه به مرد مفقودالاثر مهلت دهد یا اشخاصی که از مرد مفقودالاثر اطلاعی دارند را دعوت کند، اظهارات آنها را بشنود تا برای قاضی مفقودالاثر بودن مرد مشخص شود. در این شرایط قاضی دستور صدور طلاق قضایی را می‌دهد.
شرایط عسر و حرج زن
- ترک زندگی مشترک توسط مرد حداقل به مدت شش ماه بصورت متوالی و یا نه ماه به صورت متناوب در یک بازه زمانی یک ساله بدون اینکه عذر موجه‌ای برای این غیبت خود داشته باشد.
- معتاد بودن مرد اعم از اعتیاد به مواد مخدر یا مصرف مشروبات الکلی با این شرط که به اساس زندگی مشترک لطمه وارد کند و نتوان مرد را الزام به ترک اعتیاد کرد یا اینکه ترک اعتیاد برای مرد فایده نداشته باشد و احتمال برگشت مجدد وجود داشته باشد.
- در صورتی که مرد به مدت ۵ سال یا بیشتر، محکوم به حبس شده باشد.
- کتک زدن زن به گونه‌ای که فراتر از توان جسمی زن باشد یا اینکه از حدود متعارف روابط زن و شوهر تجاوز کند، در این خصوص زن باید ابتدا شکایت ضرب و جرح و مطالبه دیه را اقامه کند پس از صدور رای قطعی کیفری مبنی بر محکومیت مرد به پرداخت، زن می‌تواند با استناد به رای قطعی کیفری از طریق دادگاه خانواده برای مطالبه طلاق قضایی اقدام کند.
- داشتن بیماری‌های صعب العلاج روانی یا مسری مرد که استمرار زندگی مشترک زن و شوهر را غیر‌ممکن کند که البته باید توسط پزشکی‌قانونی این بیماری مورد تایید قرار گیرد.
مهریه زن در طلاق قضایی
اگر زن به موجب یکی از شرایط خواهان طلاق قضایی است، دلیل بر محرومیت از مطالبه مهریه نمی‌باشد و مرد ملزم به پرداخت مهریه می‌باشد.
