در معنای لغوی تمکين عبارت است از فرمان بردن و قبول کردن واطاعت کردن و در اصطلاح حقوقی انجام وظايف خاص زناشويی و ايجاد رابطه زوجيت است و چنانچه زوجه بدون معاذير شرعی و قانونی از تمکين خودداری نمايد ناشزه تلقی و حق نفقه وی ساقط می گردد.
در چه مواردی زوجه می تواند از تمکين خودداری نمايد؟
در موارد خاصی قانون گذار به زوجه مجوز عدم تمکين داده است ،بدون اين که حق نفقه وی ساقط گردد.
الف ) زمانی که زوجه دارای عذر شرعی باشد مانند اين که بيمار باشد.
ب ) در صورتی که زوج ( مرد )دچار بيماری مقاربتی باشد و زناشويی يا تمکين زوجه موجب سرايت بيماری به وی گردد.
ج ) در صورتی که زن پس از عقد و قبل از اقدام به زناشويی از ادای آن خودداری نموده و مطالبه مهريه نمايد، در اين حالت نيز می تواند تا وصول مهريه از ادای وظايف زناشويی امتناع کند.
اين عمل حق حبس ناميده می شود. لکن چنانچه يک بار اقدام به رابطه زناشويی نمود، نمی تواند از ادامه آن خودداری و يا به سخن ديگر از حق حبس استفاده نمايد.
ج ) در حالتی که زوجه در منزل شوهر بيم خطر جسمانی داشته باشد، مانند اين که به دفعات مورد حملات فيزيکی وی قرار گيرد.
د ) اگر زوجه در منزل همسرش بيم خطر مالی داشته و شوهر او را اجبار به تاديه اموالی نمايد.
ه ) بالاخره زمانی که در منزل مشترک خطر شرافتی برای زوجه موجود باشد، در اين صورت نيز می تواند از تمکين امتناع نموده ولی از نفقه استفاده نمايد.