سرقت عبارت است از ربودن مال متعلّق به دیگری. در قانون مجازات اسلامی، سرقت به دو نوع حدّی و تعزیری تقسیم میشود. سرقت حدّی نوعی از سرقت است که ویژگیها و ضوابط و مجازات آن را قرآن و روایات فقهی ما مشخّص کردهاند و برای تحقق آن لازم است که ۱۴ شرط بهطور توأم وجود داشته باشد(ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی). مجازات چنین سرقتی برای بار اول عبارت است از قطع چهار انگشت دست راست سارق(ماده ۲۷۸قانون مجازات اسلامی). اگر حتی یکی از شروط ۱۴گانه وجود نداشته باشد، سرقت از نوع حدّی نبوده و امکان اجرای مجازات قطع دست وجود ندارد. دراینحالت، سرقت از نوع تعزیری است و مجازات آن بسته به نوع سرقت، متفاوت خواهد بود. در این نوشتار به بررسی صورتهای مختلف جرم سرقت میپردازیم.
ادامه…
۶. سرقت از محل تصادف یا مناطق حادثهزده:
با توجّه به اهمیّت خدمترسانی به مناطق حادثهدیده و بررسی صحنه تصادف، مجازات دزدی در چنین مواردی که شایع هم هست، از دزدی ساده در سایر محلها بیشتر است. طبق ماده ۶۵۸ قانون مجازات، هرگاه سرقت در مناطق سیل یا زلزلهزده یا جنگی یا آتشسوزی(و هر منطقهای که بلای طبیعی یا انسانی دشواری را تجربه میکند) یا در محل تصادف رانندگی صورت پذیرد و دارای شرایط سرقت حدّی نباشد، مرتکب به مجازات حبس از ۱ تا ۵ سال و تا ۷۴ ضربه شلاّق محکوم میشود.
۷. سرقت دارای یک شرط خاص:
براساس ماده ۶۵۶ قانون مجازات، در صورتی که سرقت دارای شرایط ۱۴گانهی سرقت حدّی نباشد و دارای یکی از شرایط زیر باشد، مرتکب به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و تا ۷۴ ضربه شلاّق محکوم میشود:
* سرقت در جایی که محل سکونت یا مهیّا برای سکونت یا در توابع آن یا در محلهای عمومی از قبیل مسجد یا حمّام و غیر اینهاست، واقع شود.
* سرقت در جایی واقع شود که بهواسطه درخت یا بوته یا پرچین یا نرده محافظت شده باشد و سارق این موانع را از بین برده باشد.
* در صورتی که سرقت در شب واقع شود.
* در صورتی که سارقین بیش از یک نفر باشند.
* در صورتی که سارق مستخدم بوده و مال صاحبکار خود را دزدیده باشد یا مال فرد دیگری را که در منزل وی بوده دزدیده باشد یا از محل کار وی دزدی کرده باشد.
۸. سرقت ساده:
اگر سرقت، دارای هیچیک از شرایط لازم که در هفت سرقت قبلی از آنها یاد کردیم نباشد، سرقتی ساده خواهد بود و مجازات آن مطابق ماده ۶۶۱ قانون تعزیرات بیش از ۳ ماه تا ۲ سال و تا ۷۴ ضربه شلاّق خواهد بود.
در پایان لازم به ذکر است که سرقت از موزهها یا اماکن تاریخی و مذهبی نیز در قانون بهطور جداگانه آمده است و حبساز ۱ تا ۵ سال برای آنها در نظر گرفته شدهاست. (ماده ۵۵۹ قانون تعزیرات) همچنین سرقت وسایل مورد استفادهی عمومی دارای ۱ تا ۵ سال حبس (ماده ۶۵۹ قانون تعزیرات) و نیز استفاده غیرمجاز از آب و برق و گاز و تلفن و فاضلاب بدون پرداخت حقّ انشعاب نیز دارای جریمه نقدی به میزان تا دو برابر خسارت وارده میباشد. (ماده ۶۶۰ قانون تعزیرات)
همانطور که مشاهده کردیم، جرم سرقت تنوّع زیادی داشته و مجازات هر یک نیز بهصورت جداگانه در قانون ذکر شده است. بنابراین، این تلقّی را که مجازات سرقت در فقه صرفاً قطع چهار انگشت است، باید اصلاح و تعدیل نمود زیرا جمعشدن هر ۱۴ شرط سرقت حدّی معمولا نادر بوده و احراز همه آنها دشوار است؛ خصوصاً آنکه مطابق قواعد فقهی، در صورتی که قاضی در تحقّق یکی از این شروط شک و تردید داشته باشد، باید از مجازات قطع انگشتان صرفنظر کرده و (با تطبیق عمل بر یکی از مصادیق سرقت تعزیری) مجازات دیگری تعیین کند.